Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej - читать онлайн

Myn hart sprong op, omdat ik makelaar in koffi ben – Lauriergracht, No 37 – en Menado is een goed merk. (Moje serce zabiło szybciej, ponieważ jestem maklerem kawowym – Lauriergracht 37 – a Menado to dobra marka; myn hart sprong op – moje serce zabiło szybciej, omdat ik makelaar in koffi ben – ponieważ jestem maklerem kawowym, Lauriergracht, No 37 – Lauriergracht 37, en Menado is een goed merk – a Menado to dobra marka).

Dus die Sjaalman, die zulke onzedelyke verzen maakte, had ook in koffi gewerkt. (Więc ten Sjaalman, który pisał takie niemoralne wiersze, pracował również w branży kawowej; dus die Sjaalman – więc ten Sjaalman, die zulke onzedelyke verzen maakte – który pisał takie niemoralne wiersze, had ook in koffi gewerkt – pracował również w branży kawowej).

Ik zag nu 't pak met een heel ander oog aan, en vond er stukken in, die ik wel niet alle begreep, maar die werkelyk kennis van zaken aantoonden. (Spojrzałem teraz na paczkę zupełnie inaczej i znalazłem w niej rzeczy, których nie wszystkie rozumiałem, ale które naprawdę świadczyły o znajomości tematu; ik zag nu 't pak met een heel ander oog aan – spojrzałem teraz na paczkę zupełnie inaczej, en vond er stukken in – i znalazłem w niej rzeczy, die ik wel niet alle begreep – których nie wszystkie rozumiałem, maar die werkelyk kennis van zaken aantoonden – ale które naprawdę świadczyły o znajomości tematu).

Er waren staten, opgaven, berekeningen met cyfers, waaraan geen rym te bekennen was, en alles was met zulk een zorg en nauwkeurigheid bewerkt, dat ik, ronduit gezegd – want ik houd van de waarheid – op het denkbeeld kwam dat die Sjaalman, als de derde klerk eens uitviel – wat gebeuren kan, daar hy oud en stuntelig wordt – heel goed diens plaats zou kunnen innemen. (Były tam stany, wykazy, obliczenia z cyframi, w których nie było ani grama rymu, a wszystko było opracowane z taką starannością i dokładnością, że, szczerze mówiąc – ponieważ kocham prawdę – wpadłem na pomysł, że ten Sjaalman, gdyby trzeci urzędnik kiedyś wypadł – co może się zdarzyć, ponieważ starzeje się i staje się niezręczny – mógłby bardzo dobrze zająć jego miejsce; er waren staten – były tam stany, opgaven – wykazy, berekeningen met cyfers – obliczenia z cyframi, waaraan geen rym te bekennen was – w których nie było ani grama rymu, en alles was met zulk een zorg en nauwkeurigheid bewerkt – a wszystko było opracowane z taką starannością i dokładnością, dat ik, ronduit gezegd – że, szczerze mówiąc, want ik houd van de waarheid – ponieważ kocham prawdę, op het denkbeeld kwam dat die Sjaalman – wpadłem na pomysł, że ten Sjaalman, als de derde klerk eens uitviel – gdyby trzeci urzędnik kiedyś wypadł, wat gebeuren kan – co może się zdarzyć, daar hy oud en stuntelig wordt – ponieważ starzeje się i staje się niezręczny, heel goed diens plaats zou kunnen innemen – mógłby bardzo dobrze zająć jego miejsce).

Het spreekt vanzelf dat ik eerst informatiën nemen zou naar eerlykheid, geloof en fatsoen, want ik neem niemand op 't kantoor, voor ik dáárvan zeker ben. (Oczywiście najpierw zebrałbym informacje na temat uczciwości, wiary i przyzwoitości, ponieważ nikogo nie zatrudniam, zanim nie będę tego pewny; het spreekt vanzelf dat ik eerst informatiën nemen zou – oczywiście najpierw zebrałbym informacje, naar eerlykheid, geloof en fatsoen – na temat uczciwości, wiary i przyzwoitości, want ik neem niemand op 't kantoor – ponieważ nikogo nie zatrudniam, voor ik dáárvan zeker ben – zanim nie będę tego pewny).

Dit is een vast principe van me. (To moja stała zasada; dit is een vast principe van me – to moja stała zasada).

Gy hebt het gezien uit myn brief aan Ludwig Stern. (Widzieliście to z mojego listu do Ludwiga Sterna; gy hebt het gezien – widzieliście to, uit myn brief – z mojego listu, aan Ludwig Stern – do Ludwiga Sterna).

Ik wilde voor Frits niet weten dat ik eenig belang begon te stellen in den inhoud van dat pak, en stuurde hem daarom weg. (Nie chciałem, żeby Frits wiedział, że zaczynam się interesować zawartością tej paczki, więc go odesłałem; ik wilde voor Frits niet weten – nie chciałem, żeby Frits wiedział, dat ik eenig belang begon te stellen – że zaczynam się interesować, in den inhoud van dat pak – zawartością tej paczki, en stuurde hem daarom weg – więc go odesłałem).

't Werd my inderdaad duizelig, toen ik zoo den eenen bundel vóór, den anderen na, opnam, en de opschriften las. (Rzeczywiście zakręciło mi się w głowie, kiedy tak jeden po drugim otwierałem pakiety i czytałem nagłówki; 't Werd my inderdaad duizelig – rzeczywiście zakręciło mi się w głowie, toen ik zoo den eenen bundel vóór, den anderen na, opnam – kiedy tak jeden po drugim otwierałem pakiety, en de opschriften las – i czytałem nagłówki).

Het is waar, er waren veel verzen onder, maar ik vond veel nuttigs ook, en ik stond verbaasd over de verscheidenheid der behandelde onderwerpen. (To prawda, było tam wiele wierszy, ale znalazłem też wiele przydatnych rzeczy i byłem zdumiony różnorodnością poruszanych tematów; het is waar – to prawda, er waren veel verzen onder – było tam wiele wierszy, maar ik vond veel nuttigs ook – ale znalazłem też wiele przydatnych rzeczy, en ik stond verbaasd – i byłem zdumiony, over de verscheidenheid der behandelde onderwerpen – różnorodnością poruszanych tematów).

Ik erken – want ik houd van de waarheid – dat ik, die altyd in koffi gedaan heb, niet in staat ben de waarde van alles te beoordeelen, maar, ook zonder deze beoordeeling, de lyst der opschriften alleen was reeds kurieus. (Przyznaję – ponieważ kocham prawdę – że ja, który zawsze zajmowałem się kawą, nie jestem w stanie ocenić wartości wszystkiego, ale nawet bez tej oceny, lista samych nagłówków była już ciekawa; ik erken – przyznaję, want ik houd van de waarheid – ponieważ kocham prawdę, dat ik, die altyd in koffi gedaan heb – że ja, który zawsze zajmowałem się kawą, niet in staat ben de waarde van alles te beoordeelen – nie jestem w stanie ocenić wartości wszystkiego, maar, ook zonder deze beoordeeling – ale nawet bez tej oceny, de lyst der opschriften alleen was reeds kurieus – lista samych nagłówków była już ciekawa).

Daar ik u de geschiedenis van den Griek verteld heb, weet ge reeds dat ik in myn jeugd eenigszins ben gelatinizeerd geworden, en hoezeer ik my in korrespondentie onthoud van alle citaten – wat op een makelaarskantoor ook niet te-pas komen zou – dacht ik echter by het zien van dat alles: multa, non multum. (Ponieważ opowiedziałem wam historię Greka, wiecie już, że w młodości zostałem nieco zlatynizowany, i choć w korespondencji powstrzymuję się od wszelkich cytatów – co w biurze maklerskim nie byłoby na miejscu – jednak patrząc na to wszystko, pomyślałem: multa, non multum; daar ik u de geschiedenis van den Griek verteld heb – ponieważ opowiedziałem wam historię Greka, weet ge reeds dat ik in myn jeugd eenigszins ben gelatinizeerd geworden – wiecie już, że w młodości zostałem nieco zlatynizowany, en hoezeer ik my in korrespondentie onthoud van alle citaten – i choć w korespondencji powstrzymuję się od wszelkich cytatów, wat op een makelaarskantoor ook niet te-pas komen zou – co w biurze maklerskim nie byłoby na miejscu, dacht ik echter by het zien van dat alles: multa, non multum – jednak patrząc na to wszystko, pomyślałem: multa, non multum).

Of: de omnibus aliquid, de toto nihil. (Albo: o wszystkim coś, o całości nic).

Maar dit was eigenlyk meer uit een soort van wrevel, en uit zekeren aandrang om de geleerdheid die voor my lag, in 't latyn aantespreken, dan wel omdat ik het precies meende. (Ale to było raczej z rodzaju frustracji i pewnej potrzeby, by wiedzę, która przede mną leżała, nazwać po łacinie, niż dlatego, że naprawdę to miałem na myśli; maar dit was eigenlyk meer uit een soort van wrevel – ale to było raczej z rodzaju frustracji, en uit zekeren aandrang om de geleerdheid die voor my lag – i pewnej potrzeby, by wiedzę, która przede mną leżała, in 't latyn aantespreken – nazwać po łacinie, dan wel omdat ik het precies meende – niż dlatego, że naprawdę to miałem na myśli).

Want, waar ik 't een of ander stuk wat langer inzag, moest ik erkennen dat de schryver me toescheen wel op de hoogte van zyn taak te staan, en zelfs dat hy een groote soliditeit in zyn redeneeringen aan den dag legde. (Ponieważ, gdy dłużej przyjrzałem się jednemu lub drugiemu fragmentowi, musiałem przyznać, że autor wydawał się być na bieżąco ze swoim zadaniem, a nawet wykazywał dużą solidność w swoich argumentach; want, waar ik 't een of ander stuk wat langer inzag – ponieważ, gdy dłużej przyjrzałem się jednemu lub drugiemu fragmentowi, moest ik erkennen dat de schryver me toescheen wel op de hoogte van zyn taak te staan – musiałem przyznać, że autor wydawał się być na bieżąco ze swoim zadaniem, en zelfs dat hy een groote soliditeit in zyn redeneeringen aan den dag legde – a nawet wykazywał dużą solidność w swoich argumentach).

Ik vond daar verhandelingen en opstellen: (Znalazłem tam traktaty i eseje; ik vond daar – znalazłem tam, verhandelingen – traktaty, en opstellen – i eseje).

Over het Sanskrit, als moeder van de germaansche taaltakken. (O sanskrycie jako matce germańskich języków; over het Sanskrit – o sanskrycie, als moeder van de germaansche taaltakken – jako matce germańskich języków).

Over de strafbepalingen op kindermoord. (O karach za dzieciobójstwo; over de strafbepalingen – o karach, op kindermoord – za dzieciobójstwo).

Over den oorsprong van den adel. (O pochodzeniu szlachty; over den oorsprong – o pochodzeniu, van den adel – szlachty).

Over het verschil tusschen de begrippen: Oneindige tyd en: Eeuwigheid. (O różnicy między pojęciami: nieskończoność i wieczność; over het verschil – o różnicy, tusschen de begrippen – między pojęciami, oneindige tyd en eeuwigheid – nieskończoność i wieczność).

Over de kansrekening. (O rachunku prawdopodobieństwa; over de kansrekening – o rachunku prawdopodobieństwa).

Over het boek van Job. (O Księdze Hioba; over het boek van Job – o Księdze Hioba).

(Ik vond nog iets over Job, maar dat waren verzen.) (Znalazłem jeszcze coś o Hiobie, ale to były wiersze; ik vond nog iets over Job – znalazłem jeszcze coś o Hiobie, maar dat waren verzen – ale to były wiersze).

Over proteïne in deathmospherische lucht. (O białkach w powietrzu; over proteïne – o białkach, in deathmospherische lucht – w powietrzu).

Over de staatkunde van Rusland. (O polityce Rosji; over de staatkunde – o polityce, van Rusland – Rosji).

Over de klinkletters. (O samogłoskach; over de klinkletters – o samogłoskach).

Over cellulaire gevangenissen. (O więzieniach komórkowych; over cellulaire gevangenissen – o więzieniach komórkowych).

Over de oude stellingen omtrent het: horror vacui. (O dawnych twierdzeniach dotyczących horror vacui; over de oude stellingen – o dawnych twierdzeniach, omtrent het: horror vacui – dotyczących horror vacui).

Over de wenschelykheid der afschaffing van strafbepalingen op laster. (O konieczności zniesienia kar za zniesławienie; over de wenschelykheid – o konieczności, der afschaffing van strafbepalingen op laster – zniesienia kar za zniesławienie).

Over de oorzaken van den opstand der Nederlanders tegen Spanje, niet liggende in de begeerte naar godsdienstige of staatkundige vryheid. (O przyczynach powstania Holendrów przeciwko Hiszpanii, nie związanych z pragnieniem wolności religijnej lub politycznej; over de oorzaken – o przyczynach, van den opstand der Nederlanders tegen Spanje – powstania Holendrów przeciwko Hiszpanii, niet liggende in de begeerte naar godsdienstige of staatkundige vryheid – nie związanych z pragnieniem wolności religijnej lub politycznej).

Over het perpetuum mobile, de cirkelkwadratuur en den wortel van wortellooze getallen. (O perpetuum mobile, kwadraturze koła i pierwiastku z liczb niewymiernych; over het perpetuum mobile – o perpetuum mobile, de cirkelkwadratuur – kwadraturze koła, en den wortel van wortellooze getallen – i pierwiastku z liczb niewymiernych).

Over de zwaarte van het licht. (O ciężarze światła; over de zwaarte van het licht – o ciężarze światła).

Over den achteruitgang der beschaving sedert het ontstaan des Christendoms. (O upadku cywilizacji od czasu powstania chrześcijaństwa; over den achteruitgang der beschaving – o upadku cywilizacji, sedert het ontstaan des Christendoms – od czasu powstania chrześcijaństwa).

(Hè?) (Hę?)

Over de yslandsche Mythologie. (O mitologii islandzkiej; over de yslandsche Mythologie – o mitologii islandzkiej).

Over den Emile van Rousseau. (O Emilu Rousseau; over den Emile van Rousseau – o Emilu Rousseau).

Over de Civiele Rechtsvordering in zaken van koophandel. (O postępowaniu cywilnym w sprawach handlowych; over de Civiele Rechtsvordering – o postępowaniu cywilnym, in zaken van koophandel – w sprawach handlowych).

Over Sirius als middelpunt van een zonnestelsel. (O Siriusie jako centrum układu słonecznego; over Sirius – o Siriusie, als middelpunt van een zonnestelsel – jako centrum układu słonecznego).

Over Inkomende-Rechten als ondoeltreffend, onkiesch, onrechtvaardig en onzedelyk. (O cłach importowych jako nieskutecznych, niewłaściwych, niesprawiedliwych i niemoralnych; over Inkomende-Rechten – o cłach importowych, als ondoeltreffend, onkiesch, onrechtvaardig en onzedelyk – jako nieskutecznych, niewłaściwych, niesprawiedliwych i niemoralnych).

(Daarvan had ik nooit iets gehoord.) (Nigdy o tym nie słyszałem; daarvan had ik nooit iets gehoord – nigdy o tym nie słyszałem).

Over verzen als oudste taal. (O wierszach jako najstarszym języku; over verzen als oudste taal – o wierszach jako najstarszym języku).

(Dat geloof ik niet.) (W to nie wierzę; dat geloof ik niet – w to nie wierzę).

Over witte mieren. (O białych mrówkach; over witte mieren – o białych mrówkach).

Over het tegennatuurlyke van School-Inrichtingen. (O nienaturalności systemów szkolnych; over het tegennatuurlyke – o nienaturalności, van School-Inrichtingen – systemów szkolnych).

Over de prostitutie in het huwelyk. (O prostytucji w małżeństwie; over de prostitutie – o prostytucji, in het huwelyk – w małżeństwie).

(Dat is een schandelyk stuk.) (To jest haniebny fragment; dat is een schandelyk stuk – to jest haniebny fragment).

Over hydraulische onderwerpen in verband met de rystkultuur. (O tematach hydraulicznych związanych z uprawą ryżu; over hydraulische onderwerpen – o tematach hydraulicznych, in verband met de rystkultuur – związanych z uprawą ryżu).

Over het schynbaar overwicht der westersche beschaving. (O pozornej przewadze zachodniej cywilizacji; over het schynbaar overwicht – o pozornej przewadze, der westersche beschaving – zachodniej cywilizacji).

Over kadaster, registratie en zegel. (O katastrze, rejestracji i pieczęci; over kadaster – o katastrze, registratie en zegel – rejestracji i pieczęci).

Over kinderboekjes, fabels en sprookjes. (O książkach dla dzieci, bajkach i baśniach; over kinderboekjes – o książkach dla dzieci, fabels en sprookjes – bajkach i baśniach).

(Dit wil ik wel eens lezen, omdat hy op waarheid aandringt.) (Chciałbym to przeczytać, ponieważ on nalega na prawdę; dit wil ik wel eens lezen – chciałbym to przeczytać, omdat hy op waarheid aandringt – ponieważ on nalega na prawdę).

Over bemiddeling in den handel. (O pośrednictwie w handlu; over bemiddeling – o pośrednictwie, in den handel – w handlu).

(Dit bevalt me volstrekt niet. Ik geloof dat hy de makelaars wil afschaffen. Maar ik heb het toch ter-zyde gelegd, omdat er een-en-ander in voorkomt, dat ik gebruiken kan voor myn boek.) (To mi się absolutnie nie podoba. Myślę, że chce zlikwidować maklerów. Ale mimo to odłożyłem to na bok, ponieważ jest tam kilka rzeczy, które mogę wykorzystać do mojej książki; dit bevalt me volstrekt niet – to mi się absolutnie nie podoba, ik geloof dat hy de makelaars wil afschaffen – myślę, że chce zlikwidować maklerów, maar ik heb het toch ter-zyde gelegd – ale mimo to odłożyłem to na bok, omdat er een-en-ander in voorkomt – ponieważ jest tam kilka rzeczy, dat ik gebruiken kan voor myn boek – które mogę wykorzystać do mojej książki).

Over successierecht, een der beste belastingen. (O prawie spadkowym, jednej z najlepszych form opodatkowania; over successierecht – o prawie spadkowym, een der beste belastingen – jednej z najlepszych form opodatkowania).

Over de uitvinding der kuisheid. (O wynalezieniu czystości; over de uitvinding der kuisheid – o wynalezieniu czystości).

(Dit begryp ik niet.) (Tego nie rozumiem; dit begryp ik niet – tego nie rozumiem).

Over vermenigvuldiging. (O mnożeniu; over vermenigvuldiging – o mnożeniu).

(Deze titel klinkt heel eenvoudig, maar er staat veel in dit stuk, waaraan ik vroeger niet gedacht had.) (Ten tytuł brzmi bardzo prosto, ale jest tam wiele rzeczy, o których wcześniej nie myślałem; deze titel klinkt heel eenvoudig – ten tytuł brzmi bardzo prosto, maar er staat veel in dit stuk – ale jest tam wiele rzeczy, waaraan ik vroeger niet gedacht had – o których wcześniej nie myślałem).

Over zeker soort van geest der Franschen, een gevolg der armoede van hun taal. (O pewnym rodzaju ducha Francuzów, wynikającym z ubóstwa ich języka; over zeker soort van geest der Franschen – o pewnym rodzaju ducha Francuzów, een gevolg der armoede van hun taal – wynikającym z ubóstwa ich języka).

(Dit laat ik gelden. Geestigheid en armoede… hy kan het weten.) (To uznaję za prawdziwe. Duch i ubóstwo… on może to wiedzieć; dit laat ik gelden – to uznaję za prawdziwe, geestigheid en armoede – duch i ubóstwo, hy kan het weten – on może to wiedzieć).

Over het verband tusschen de romans van August Lafontaine en de tering. (O związku między powieściami Augusta Lafontaine a gruźlicą; over het verband tusschen de romans van August Lafontaine en de tering – o związku między powieściami Augusta Lafontaine a gruźlicą).

(Dit wil ik eens lezen, omdat er van dien Lafontaine boeken op zolder liggen. Maar hy zegt, dat de invloed zich eerst openbaart in het tweede geslacht. Myn grootvader las niet.) (Chciałbym to przeczytać, ponieważ na strychu leżą książki tego Lafontaine. Ale mówi, że wpływ ujawnia się dopiero w drugim pokoleniu. Mój dziadek nie czytał; dit wil ik eens lezen – chciałbym to przeczytać, omdat er van dien Lafontaine boeken op zolder liggen – ponieważ na strychu leżą książki tego Lafontaine, maar hy zegt – ale mówi, dat de invloed zich eerst openbaart in het tweede geslacht – że wpływ ujawnia się dopiero w drugim pokoleniu, myn grootvader las niet – mój dziadek nie czytał).

Over de macht der Engelschen buiten Europa. (O potędze Anglików poza Europą; over de macht der Engelschen buiten Europa – o potędze Anglików poza Europą).

Over het Godsgericht in de middeleeuwen, en thans. (O sądzie Bożym w średniowieczu i obecnie; over het Godsgericht in de middeleeuwen – o sądzie Bożym w średniowieczu, en thans – i obecnie).

Over de rekenkunde by de Romeinen. (O rachunkowości u Rzymian; over de rekenkunde by de Romeinen – o rachunkowości u Rzymian).

Over armoede aan poëzie by toonzetters. (O ubóstwie poezji u kompozytorów; over armoede aan poëzie by toonzetters – o ubóstwie poezji u kompozytorów).

Over pietistery, biologie en tafeldans. (O pietystyce, biologii i tańcu stołowym; over pietistery – o pietystyce, biologie en tafeldans – biologii i tańcu stołowym).

Over besmettelyke ziekten. (O chorobach zakaźnych; over besmettelyke ziekten – o chorobach zakaźnych).

Over den moorschen bouwtrant. (O stylu mauretańskim w architekturze; over den moorschen bouwtrant – o stylu mauretańskim w architekturze).

Over de kracht der vooroordeelen, blykbaar uit ziekten die door tocht veroorzaakt heeten te zyn. (O sile uprzedzeń, widocznej w chorobach, które rzekomo są spowodowane przeciągiem; over de kracht der vooroordeelen – o sile uprzedzeń, blykbaar uit ziekten die door tocht veroorzaakt heeten te zyn – widocznej w chorobach, które rzekomo są spowodowane przeciągiem).

(Heb ik het niet gezegd, dat de lyst kurieus was?) (Czy nie mówiłem, że lista była ciekawa?; heb ik het niet gezegd – czy nie mówiłem, dat de lyst kurieus was – że lista była ciekawa).

Over de duitsche eenheid. (O jedności niemieckiej; over de duitsche eenheid – o jedności niemieckiej).

Over de lengte op zee. (O długości na morzu; over de lengte op zee – o długości na morzu).

(Ik denk dat op zee alles wel even lang zal wezen als op 't land.) (Myślę, że na morzu wszystko będzie równie długie jak na lądzie; ik denk dat op zee alles wel even lang zal wezen als op 't land – myślę, że na morzu wszystko będzie równie długie jak na lądzie).

Over de plichten van de Regeering omtrent publieke vermakelykheden. (O obowiązkach rządu w zakresie rozrywek publicznych; over de plichten van de Regeering omtrent publieke vermakelykheden – o obowiązkach rządu w zakresie rozrywek publicznych).

Over de overeenstemming tusschen de schotsche en friesche talen. (O zgodności języków szkockiego i fryzyjskiego; over de overeenstemming tusschen de schotsche en friesche talen – o zgodności języków szkockiego i fryzyjskiego).

Over prozodie. (O prozodii; over prozodie – o prozodii).

Over de schoonheid der vrouwen te Nîmes en te Arles, met een onderzoek naar het stelsel van kolonizatie der Phoeniciërs. (O pięknie kobiet w Nîmes i Arles, z badaniem systemu kolonizacji Fenicjan; over de schoonheid der vrouwen te Nîmes en te Arles – o pięknie kobiet w Nîmes i Arles, met een onderzoek naar het stelsel van kolonizatie der Phoeniciërs – z badaniem systemu kolonizacji Fenicjan).

Over landbouwkontrakten op Java. (O umowach rolniczych na Jawie; over landbouwkontrakten op Java – o umowach rolniczych na Jawie).

Over het zuigvermogen van een nieuw-model pomp. (O sile ssania nowego modelu pompy; over het zuigvermogen – o sile ssania, van een nieuw-model pomp – nowego modelu pompy).

Over legitimiteit van dynastien. (O prawowitości dynastii; over legitimiteit van dynastien – o prawowitości dynastii).

Over de volksletterkunde in javaansche rhapsoden. (O literaturze ludowej w jawajskich rapsodach; over de volksletterkunde – o literaturze ludowej, in javaansche rhapsoden – w jawajskich rapsodach).

Over de nieuwe wyze van reven. (O nowym sposobie skórzania; over de nieuwe wyze van reven – o nowym sposobie skórzania).

Over de perkussie, toegepast op handgranaten. (O perkusji stosowanej do granatów ręcznych; over de perkussie – o perkusji, toegepast op handgranaten – stosowanej do granatów ręcznych).

(Dit stuk dateert van 1847, dus van vóór Orsini.) (Ten fragment pochodzi z 1847 roku, czyli sprzed Orsini; dit stuk dateert van 1847 – ten fragment pochodzi z 1847 roku, dus van vóór Orsini – czyli sprzed Orsini).

Over het begrip van eer. (O pojęciu honoru; over het begrip van eer – o pojęciu honoru).

Over de apokriefe boeken. (O księgach apokryficznych; over de apokriefe boeken – o księgach apokryficznych).

Over de wetten van Solon, Lykurgus, Zoroaster en Confucius. (O prawach Solona, Likurga, Zoroastra i Konfucjusza; over de wetten van Solon – o prawach Solona, Lykurgus, Zoroaster en Confucius – Likurga, Zoroastra i Konfucjusza).

Over de ouderlyke macht. (O władzy rodzicielskiej; over de ouderlyke macht – o władzy rodzicielskiej).

Over Shakespeare als geschiedschryver. (O Szekspirze jako historyku; over Shakespeare als geschiedschryver – o Szekspirze jako historyku).

Over de slaverny in Europa. (O niewolnictwie w Europie; over de slaverny in Europa – o niewolnictwie w Europie).

(Wat hy hiermee bedoelt, begryp ik niet. Nu, zoo is er meer!) (Co on przez to rozumie, nie pojmuję. No, tak jest więcej rzeczy; wat hy hiermee bedoelt – co on przez to rozumie, begryp ik niet – nie pojmuję, nu, zoo is er meer – no, tak jest więcej rzeczy).

Over schroefwatermolens. (O młynach śrubowych; over schroefwatermolens – o młynach śrubowych).

Over het souverein recht van gratie. (O suwerennym prawie łaski; over het souverein recht van gratie – o suwerennym prawie łaski).

Over de chemische bestanddeelen der ceylonsche kaneel. (O chemicznych składnikach cejlońskiego cynamonu; over de chemische bestanddeelen – o chemicznych składnikach, der ceylonsche kaneel – cejlońskiego cynamonu).

Over de tucht op koopvaardyschepen. (O dyscyplinie na statkach handlowych; over de tucht op koopvaardyschepen – o dyscyplinie na statkach handlowych).

Over de opiumpacht op Java. (O koncesji na opium na Jawie; over de opiumpacht op Java – o koncesji na opium na Jawie).

Over de bepalingen omtrent het verkoopen van gif. (O przepisach dotyczących sprzedaży trucizn; over de bepalingen – o przepisach, omtrent het verkoopen van gif – dotyczących sprzedaży trucizn).

Over het doorgraven der landengte van Suez, en de gevolgen daarvan. (O przekopaniu przesmyku Sueskiego i jego skutkach; over het doorgraven der landengte van Suez – o przekopaniu przesmyku Sueskiego, en de gevolgen daarvan – i jego skutkach).

Over de betaling van landrenten in naturâ. (O płaceniu czynszów gruntowych w naturze; over de betaling van landrenten in naturâ – o płaceniu czynszów gruntowych w naturze).

Over de koffikultuur te Menado. (O uprawie kawy w Menado; over de koffikultuur te Menado – o uprawie kawy w Menado).

(Dit heb ik al genoemd.) (Już to wymieniłem; dit heb ik al genoemd – już to wymieniłem).

Over de scheuring van het romeinsche ryk. (O rozpadzie Cesarstwa Rzymskiego; over de scheuring van het romeinsche ryk – o rozpadzie Cesarstwa Rzymskiego).

Over de gemüthlichkeit der Duitschers. (O serdeczności Niemców; over de gemüthlichkeit der Duitschers – o serdeczności Niemców).

Over de skandinavische Edda. (O skandynawskiej Eddzie; over de skandinavische Edda – o skandynawskiej Eddzie).

Over den plicht van Frankryk, om in den indischen Archipel zich een tegenwicht tegen Engeland te verschaffen. (O obowiązku Francji, aby w archipelagu indyjskim stanowić przeciwwagę dla Anglii; over den plicht van Frankryk – o obowiązku Francji, om in den indischen Archipel zich een tegenwicht tegen Engeland te verschaffen – aby w archipelagu indyjskim stanowić przeciwwagę dla Anglii).

(Dit was in 't fransch, ik weet niet waarom?) (To było po francusku, nie wiem dlaczego; dit was in 't fransch – to było po francusku, ik weet niet waarom – nie wiem dlaczego).

Over het azyn maken. (O produkcji octu; over het azyn maken – o produkcji octu).

Over de vereering van Schiller en Göthe in den duitschen middelstand. (O czczeniu Schillera i Goethego przez niemiecką klasę średnią; over de vereering van Schiller en Göthe – o czczeniu Schillera i Goethego, in den duitschen middelstand – przez niemiecką klasę średnią).

Over de aanspraken van den mensch op geluk. (O prawach człowieka do szczęścia; over de aanspraken van den mensch op geluk – o prawach człowieka do szczęścia).

Over het recht van opstand by onderdrukking. (O prawie do powstania w przypadku ucisku; over het recht van opstand by onderdrukking – o prawie do powstania w przypadku ucisku).

(Dit was in 't javaansch. Ik ben dien titel eerst later te weten gekomen.) (To było po jawajsku. Dowiedziałem się o tym tytule później; dit was in 't javaansch – to było po jawajsku, ik ben dien titel eerst later te weten gekomen – dowiedziałem się o tym tytule później).

Over ministerieele verantwoordelykheid. (O odpowiedzialności ministerialnej; over ministerieele verantwoordelykheid – o odpowiedzialności ministerialnej).

Over eenige punten in de krimineele rechtsvordering. (O kilku kwestiach w postępowaniu karnym; over eenige punten in de krimineele rechtsvordering – o kilku kwestiach w postępowaniu karnym).

Over het recht van een volk, te eischen dat de opgebrachte belasting ten-zynen-behoeve worde aangewend. (O prawie narodu do żądania, aby zebrany podatek był wykorzystywany na jego potrzeby; over het recht van een volk – o prawie narodu, te eischen dat de opgebrachte belasting ten-zynen-behoeve worde aangewend – do żądania, aby zebrany podatek był wykorzystywany na jego potrzeby).

(Dat was weer in 't javaansch.) (To też było po jawajsku; dat was weer in 't javaansch – to też było po jawajsku).

Over de dubbele a en de grieksche eta. (O podwójnej a i greckiej eta; over de dubbele a en de grieksche eta – o podwójnej a i greckiej eta).

Over het bestaan van een onpersoonlyken God in de harten der menschen. (O istnieniu bezosobowego Boga w sercach ludzi; over het bestaan van een onpersoonlyken God – o istnieniu bezosobowego Boga, in de harten der menschen – w sercach ludzi).

(Een infame leugen!) (Haniebne kłamstwo!; een infame leugen – haniebne kłamstwo!).

Over den styl. (O stylu; over den styl – o stylu).

Over een konstitutie voor het Ryk INSULINDE. (O konstytucji dla królestwa INSULINDE; over een konstitutie voor het Ryk INSULINDE – o konstytucji dla królestwa INSULINDE).

(Ik heb nooit van dat Ryk gehoord.) (Nigdy nie słyszałem o tym królestwie; ik heb nooit van dat Ryk gehoord – nigdy nie słyszałem o tym królestwie).

Over het gebrek aan ephelkustiek in onze taalregels. (O braku ephelkustyki w naszych zasadach językowych; over het gebrek aan ephelkustiek – o braku ephelkustyki, in onze taalregels – w naszych zasadach językowych).

Over pedanterie. (O pedanterii; over pedanterie – o pedanterii).

(Ik geloof dat dit stuk met veel kennis van zaken geschreven is.) (Myślę, że ten fragment jest napisany z dużą znajomością rzeczy; ik geloof dat dit stuk met veel kennis van zaken geschreven is – myślę, że ten fragment jest napisany z dużą znajomością rzeczy).

Over de verplichting van Europa aan de Portugezen. (O zobowiązaniach Europy wobec Portugalczyków; over de verplichting van Europa – o zobowiązaniach Europy, aan de Portugezen – wobec Portugalczyków).

Over boschgeluiden. (O dźwiękach lasu; over boschgeluiden – o dźwiękach lasu).

Over brandbaarheid van water. (O palności wody; over brandbaarheid van water – o palności wody).

(Ik denk dat hy sterk water bedoelt.) (Myślę, że ma na myśli alkohol; ik denk dat hy sterk water bedoelt – myślę, że ma na myśli alkohol).

Over de melkzee. (O Morzu Mlecznym; over de melkzee – o Morzu Mlecznym).

(Ik heb daarvan nooit gehoord. Het schynt iets in de nabyheid van Banda te zyn.) (Nigdy o tym nie słyszałem. To chyba coś w pobliżu Bandy; ik heb daarvan nooit gehoord – nigdy o tym nie słyszałem, het schynt iets in de nabyheid van Banda te zyn – to chyba coś w pobliżu Bandy).

Over zieners en profeten. (O wizjonerach i prorokach; over zieners en profeten – o wizjonerach i prorokach).

Over elektriciteit als beweegkracht, zonder week yzer. (O elektryczności jako sile napędowej bez miękkiego żelaza; over elektriciteit als beweegkracht – o elektryczności jako sile napędowej, zonder week yzer – bez miękkiego żelaza).

Over ebbe en vloed der beschaving. (O przypływach i odpływach cywilizacji; over ebbe en vloed der beschaving – o przypływach i odpływach cywilizacji).

Over epidemisch bederf in staathuishoudingen. (O epidemicznym rozkładzie w gospodarstwach domowych; over epidemisch bederf – o epidemicznym rozkładzie, in staathuishoudingen – w gospodarstwach domowych).

Over bevoorrechte Handelmaatschappyen. (O uprzywilejowanych spółkach handlowych; over bevoorrechte Handelmaatschappyen – o uprzywilejowanych spółkach handlowych).

(Hierin komt een-en-ander voor, dat ik noodig heb voor myn boek.) (Jest tam kilka rzeczy, które potrzebuję do mojej książki; hierin komt een-en-ander voor – jest tam kilka rzeczy, dat ik noodig heb voor myn boek – które potrzebuję do mojej książki).

Over etymologie als hulpbron by ethnologische studien. (O etymologii jako źródle w badaniach etnologicznych; over etymologie – o etymologii, als hulpbron by ethnologische studien – jako źródle w badaniach etnologicznych).

Over de vogelnestklippen aan de javasche Zuidkust. (O gniazdach ptaków na południowym wybrzeżu Jawy; over de vogelnestklippen – o gniazdach ptaków, aan de javasche Zuidkust – na południowym wybrzeżu Jawy).

Over de plaats waar de dag aanvangt. (O miejscu, gdzie zaczyna się dzień; over de plaats waar de dag aanvangt – o miejscu, gdzie zaczyna się dzień).

(Dit begryp ik niet.) (Tego nie rozumiem; dit begryp ik niet – tego nie rozumiem).

Over persoonlyke begrippen als maatstaf der verantwoordelykheid in de zedelyke wereld. (O osobistych pojęciach jako mierniku odpowiedzialności w moralnym świecie; over persoonlyke begrippen – o osobistych pojęciach, als maatstaf der verantwoordelykheid – jako mierniku odpowiedzialności, in de zedelyke wereld – w moralnym świecie).

(Bespottelyk! Hy zegt dat ieder zyn eigen rechter moet wezen. Waar zou dat heen?) (Absurd! On mówi, że każdy powinien być swoim własnym sędzią. Dokąd to prowadzi?; bespottelyk – absurd, hy zegt dat ieder zyn eigen rechter moet wezen – on mówi, że każdy powinien być swoim własnym sędzią, waar zou dat heen – dokąd to prowadzi?).

Over galanterie. (O galanterii; over galanterie – o galanterii).

Over den versbouw der Hebreën. (O poezji Hebrajczyków; over den versbouw der Hebreën – o poezji Hebrajczyków).

Over de century of inventions van den Markies van Worcester. (O wieku wynalazków Markiza Worcester; over de century of inventions – o wieku wynalazków, van den Markies van Worcester – Markiza Worcester).

Over de niet-etende bevolking van het eiland Rotti by Timor. (O niejedzącej ludności wyspy Rotti koło Timoru; over de niet-etende bevolking – o niejedzącej ludności, van het eiland Rotti by Timor – wyspy Rotti koło Timoru).

(Het moet daar goedkoop leven zyn.) (Musi tam być tanie życie; het moet daar goedkoop leven zyn – musi tam być tanie życie).

Over het menschen-eten der Battah's, en het koppensnellen der Alfoeren. (O kanibalizmie Battahów i ścięciu głów przez Alfoerów; over het menschen-eten der Battah's – o kanibalizmie Battahów, en het koppensnellen der Alfoeren – i ścięciu głów przez Alfoerów).

Over het wantrouwen op de publieke zedelykheid. (O braku zaufania do publicznej moralności; over het wantrouwen op de publieke zedelykheid – o braku zaufania do publicznej moralności).

(Hy wil, geloof ik, de slotenmakers afschaffen. Ik ben er tegen.) (Myślę, że chce zlikwidować ślusarzy. Jestem przeciw; hy wil, geloof ik – myślę, że chce, de slotenmakers afschaffen – zlikwidować ślusarzy, ik ben er tegen – jestem przeciw).

Over ‘het recht’ en ‘de rechten’. (O ‘prawie’ i ‘prawach’; over het recht en de rechten – o ‘prawie’ i ‘prawach’).

Over Béranger als wysgeer. (O Bérangerze jako filozofie; over Béranger als wysgeer – o Bérangerze jako filozofie).

(Dit begryp ik weer niet.) (Tego znowu nie rozumiem; dit begryp ik weer niet – tego znowu nie rozumiem).

Over den afkeer der Maleiers van den Javaan. (O niechęci Malajów do Jawajczyków; over den afkeer der Maleiers van den Javaan – o niechęci Malajów do Jawajczyków).

Over de onwaarde van het onderwys op de zoogenaamde hoogescholen. (O niewartości kształcenia w tak zwanych wyższych szkołach; over de onwaarde van het onderwys – o niewartości kształcenia, op de zoogenaamde hoogescholen – w tak zwanych wyższych szkołach).

Over den liefdeloozen geest onzer voorouders, blykbaar uit hun begrippen omtrent-God. (O bezdusznym duchu naszych przodków, widocznym w ich pojęciach o Bogu; over den liefdeloozen geest onzer voorouders – o bezdusznym duchu naszych przodków, blykbaar uit hun begrippen omtrent-God – widocznym w ich pojęciach o Bogu).

(Alweer een goddeloos stuk!) (Kolejny bezbożny fragment!; alweer een goddeloos stuk – kolejny bezbożny fragment).

Over den samenhang der zintuigen. (O wzajemnym powiązaniu zmysłów; over den samenhang der zintuigen – o wzajemnym powiązaniu zmysłów).

('t Is waar, toen ik hem zag, rook ik rozenolie.) (To prawda, kiedy go zobaczyłem, poczułem różany olejek; 't Is waar – to prawda, toen ik hem zag – kiedy go zobaczyłem, rook ik rozenolie – poczułem różany olejek).

Over den puntwortel van den koffiboom. (O korzeniu kawowca; over den puntwortel van den koffiboom – o korzeniu kawowca).

(Dit heb ik ter-zy gelegd voor myn boek.) (Odłożyłem to do mojej książki; dit heb ik ter-zy gelegd – odłożyłem to, voor myn boek – do mojej książki).

Over gevoel, gevoeligheid, sensiblerie, empfindelei, enz. (O uczuciach, wrażliwości, sensybilizmie, empfindelei, itp.; over gevoel – o uczuciach, gevoeligheid – wrażliwości, sensiblerie – sensybilizmie, empfindelei, enz – empfindelei, itp.).

Over het verwarren van Mythologie en Godsdienst. (O myleniu mitologii z religią; over het verwarren van Mythologie en Godsdienst – o myleniu mitologii z religią).

Over de saguweer in de Molukken. (O saguweer na Molukach; over de saguweer in de Molukken – o saguweer na Molukach).

Over de toekomst van den nederlandschen handel. (O przyszłości holenderskiego handlu; over de toekomst van den nederlandschen handel – o przyszłości holenderskiego handlu).

(Dit is eigenlyk 't stuk dat me bewogen heeft, myn boek te schryven. Hy zegt dat er niet altyd zulke groote koffiveilingen zullen gehouden worden, en ik leef voor myn vak.) (To jest właściwie fragment, który skłonił mnie do napisania mojej książki. On mówi, że nie zawsze będą odbywać się takie duże aukcje kawy, a ja żyję dla mojego zawodu; dit is eigenlyk 't stuk dat me bewogen heeft – to jest właściwie fragment, myn boek te schryven – który skłonił mnie do napisania mojej książki, hy zegt dat er niet altyd zulke groote koffiveilingen zullen gehouden worden – on mówi, że nie zawsze będą odbywać się takie duże aukcje kawy, en ik leef voor myn vak – a ja żyję dla mojego zawodu).

Over Genesis. (O Księdze Rodzaju; over Genesis – o Księdze Rodzaju).

(Een infaam stuk!) (Haniebny fragment!; een infaam stuk – haniebny fragment!).

Over de geheime genootschappen der Chinezen. (O tajnych stowarzyszeniach Chińczyków; over de geheime genootschappen der Chinezen – o tajnych stowarzyszeniach Chińczyków).

Over het teekenen als natuurlyk schrift. (O rysowaniu jako naturalnym piśmie; over het teekenen als natuurlyk schrift – o rysowaniu jako naturalnym piśmie).

(Hy zegt dat een pasgeboren kind teekenen kan!) (On mówi, że noworodek może rysować!; hy zegt dat een pasgeboren kind teekenen kan – on mówi, że noworodek może rysować!).

Over waarheid in poëzie. (O prawdzie w poezji; over waarheid in poëzie – o prawdzie w poezji).

(Wel zeker!) (Oczywiście!; wel zeker – oczywiście!).

Over de impopulariteit der rystpelmolens op Java. (O niepopularności młynów ryżowych na Jawie; over de impopulariteit der rystpelmolens op Java – o niepopularności młynów ryżowych na Jawie).

Over het verband tusschen poëzie en mathematische wetenschappen. (O związku między poezją a naukami ścisłymi; over het verband tusschen poëzie en mathematische wetenschappen – o związku między poezją a naukami ścisłymi).

Over de Wajangs der Chinezen. (O wajangach Chińczyków; over de Wajangs der Chinezen – o wajangach Chińczyków).

Over den prys van de Java-koffi. (O cenie kawy jawajskiej; over den prys van de Java-koffi – o cenie kawy jawajskiej).

(Dit heb ik ter-zy gelegd.) (Odłożyłem to; dit heb ik ter-zy gelegd – odłożyłem to).

Over een europeesch muntstelsel. (O europejskim systemie monetarnym; over een europeesch muntstelsel – o europejskim systemie monetarnym).

Over besproejing van gemeene velden. (O nawadnianiu wspólnych pól; over besproejing van gemeene velden – o nawadnianiu wspólnych pól).

Over den invloed van de vermenging van rassen op den geest. (O wpływie mieszania się ras na ducha; over den invloed van de vermenging van rassen op den geest – o wpływie mieszania się ras na ducha).

Over evenwicht in den handel. (O równowadze w handlu; over evenwicht in den handel – o równowadze w handlu).

(Hy spreekt daarin van wissel-agio. Ik heb het ter-zy gelegd voor myn boek.) (Mówi o różnicy kursowej. Odłożyłem to do mojej książki; hy spreekt daarin van wissel-agio – mówi o różnicy kursowej, ik heb het ter-zy gelegd – odłożyłem to, voor myn boek – do mojej książki).

Over het standhouden van aziatische gewoonten. (O utrzymywaniu azjatyckich zwyczajów; over het standhouden van aziatische gewoonten – o utrzymywaniu azjatyckich zwyczajów).

(Hy beweert dat Jezus een tulband droeg.) (Twierdzi, że Jezus nosił turban; hy beweert dat Jezus een tulband droeg – twierdzi, że Jezus nosił turban).

Over de denkbeelden van Malthus omtrent het cyfer der bevolking in verband met de onderhoudsmiddelen. (O poglądach Malthusa na temat liczby ludności w związku ze środkami utrzymania; over de denkbeelden van Malthus – o poglądach Malthusa, omtrent het cyfer der bevolking – na temat liczby ludności, in verband met de onderhoudsmiddelen – w związku ze środkami utrzymania).

Over de oorspronkelyke bevolking van Amerika. (O pierwotnej ludności Ameryki; over de oorspronkelyke bevolking van Amerika – o pierwotnej ludności Ameryki).

Over de havenhoofden te Batavia, Samarang en Soerabaja. (O portach w Batavii, Semarang i Surabaya; over de havenhoofden te Batavia, Samarang en Soerabaja – o portach w Batavii, Semarang i Surabaya).

Over bouwkunde, als uitdrukking van denkbeelden. (O architekturze jako wyrazie myśli; over bouwkunde – o architekturze, als uitdrukking van denkbeelden – jako wyrazie myśli).

Over de verhouding der europesche ambtenaren tot de Regenten op Java. (O relacjach europejskich urzędników z Regentami na Jawie; over de verhouding der europesche ambtenaren – o relacjach europejskich urzędników, tot de Regenten op Java – z Regentami na Jawie).

(Hiervan komt een-en-ander in myn boek.) (Kilka rzeczy z tego znajdzie się w mojej książce; hiervan komt een-en-ander in myn boek – kilka rzeczy z tego znajdzie się w mojej książce).

Over het wonen in kelders, te Amsterdam. (O mieszkaniu w piwnicach w Amsterdamie; over het wonen in kelders – o mieszkaniu w piwnicach, te Amsterdam – w Amsterdamie).

Over de kracht der dwaling. (O sile błędu; over de kracht der dwaling – o sile błędu).

Over de werkeloosheid van een Opperwezen, by volmaakte natuurwetten. (O bezczynności Wyższej Istoty przy doskonałych prawach natury; over de werkeloosheid van een Opperwezen – o bezczynności Wyższej Istoty, by volmaakte natuurwetten – przy doskonałych prawach natury).

Over het zoutmonopolie op Java. (O monopolu na sól na Jawie; over het zoutmonopolie op Java – o monopolu na sól na Jawie).

Over de wormen in den sagopalm. (O robakach w palmie sagowej; over de wormen in den sagopalm – o robakach w palmie sagowej).

(Die worden, zegt hy, gegeten… bah!) (Mówi, że są jedzone… ble!; die worden, zegt hy, gegeten – mówi, że są jedzone, bah – ble!).

Over de Spreuken, den Prediker, het Hooglied, en de pantoens der Javanen. (O Przysłowiach, Kaznodziei, Pieśni nad pieśniami i pantunach Jawajczyków; over de Spreuken – o Przysłowiach, den Prediker – Kaznodziei, het Hooglied – Pieśni nad pieśniami, en de pantoens der Javanen – i pantunach Jawajczyków).

Over het jus primi occupantis. (O prawie pierwszeństwa; over het jus primi occupantis – o prawie pierwszeństwa).

Over de armoede der schilderkunst. (O ubóstwie sztuki malarskiej; over de armoede der schilderkunst – o ubóstwie sztuki malarskiej).

Over de onzedelykheid van het hengelen. (O niemoralności wędkowania; over de onzedelykheid van het hengelen – o niemoralności wędkowania).

(Wie heeft ooit daarvan gehoord?) (Kto o tym słyszał?; wie heeft ooit daarvan gehoord – kto o tym słyszał?).

Over de misdaden der Europeërs buiten Europa. (O zbrodniach Europejczyków poza Europą; over de misdaden der Europeërs buiten Europa – o zbrodniach Europejczyków poza Europą).

Over de wapenen der zwakkere diersoorten. (O broniach słabszych gatunków zwierząt; over de wapenen der zwakkere diersoorten – o broniach słabszych gatunków zwierząt).

Over het jus talionis. (O prawie odwetu; over het jus talionis – o prawie odwetu).

(Alweer een infaam stuk! Daarin kwam een gedicht voor, dat ik zeker allerschandelykst zou gevonden hebben, als ik 't uitgelezen had.) (Kolejny haniebny fragment! Był tam wiersz, który z pewnością uznałbym za najhaniebniejszy, gdybym go przeczytał; alweer een infaam stuk – kolejny haniebny fragment, daarin kwam een gedicht voor – był tam wiersz, dat ik zeker allerschandelykst zou gevonden hebben – który z pewnością uznałbym za najhaniebniejszy, als ik 't uitgelezen had – gdybym go przeczytał).

En dit was nog niet alles! (I to nie było wszystko!; En dit was nog niet alles – I to nie było wszystko!). Ik vond, om van de verzen niet te spreken – er waren er in velerlei talen – een aantal bundeltjes waaraan het opschrift ontbrak, romancen in het maleisch, krygszangen in het javaansch, en wat niet al! (Znalazłem, nie mówiąc już o wierszach – było ich w wielu językach – kilka wiązek bez tytułu, romanse po malajsku, pieśni wojenne po jawajsku i wiele innych rzeczy!; Ik vond – Znalazłem, om van de verzen niet te spreken – nie mówiąc już o wierszach, er waren er in velerlei talen – było ich w wielu językach, een aantal bundeltjes waaraan het opschrift ontbrak – kilka wiązek bez tytułu, romancen in het maleisch – romanse po malajsku, krygszangen in het javaansch – pieśni wojenne po jawajsku, en wat niet al – i wiele innych rzeczy).

Ook vond ik brieven, waarvan velen in talen die ik niet verstond. (Znalazłem również listy, z których wiele było w językach, których nie rozumiałem; Ook vond ik brieven – Znalazłem również listy, waarvan velen in talen die ik niet verstond – z których wiele było w językach, których nie rozumiałem). Sommigen waren aan hem gericht, anderen dóór hem geschreven, of liever het waren slechts afschriften, doch hy scheen daarmee zeker plan te hebben, want alles was door andere personen geteekend voor: gelykluidend met het oorspronkelyke. (Niektóre były do niego adresowane, inne przez niego napisane, a raczej były to jedynie kopie, ale wydawało się, że miał na nie pewien plan, ponieważ wszystko zostało podpisane przez inne osoby jako: zgodne z oryginałem; Sommigen waren aan hem gericht – Niektóre były do niego adresowane, anderen dóór hem geschreven – inne przez niego napisane, of liever het waren slechts afschriften – a raczej były to jedynie kopie, doch hy scheen daarmee zeker plan te hebben – ale wydawało się, że miał na nie pewien plan, want alles was door andere personen geteekend – ponieważ wszystko zostało podpisane przez inne osoby, voor: gelykluidend met het oorspronkelyke – jako: zgodne z oryginałem).

Dan vond ik nog uittreksels uit dagboeken, aanteekeningen en losse gedachten… sommigen werkelyk heel los. (Następnie znalazłem jeszcze wyciągi z dzienników, notatki i luźne myśli… niektóre naprawdę bardzo luźne; Dan vond ik nog uittreksels uit dagboeken – Następnie znalazłem jeszcze wyciągi z dzienników, aanteekeningen en losse gedachten – notatki i luźne myśli, sommigen werkelyk heel los – niektóre naprawdę bardzo luźne).

Ik had, zooals ik reeds zeide, eenige stukken ter-zy gelegd, omdat ze my toeschenen in myn vak te-pas te komen, en voor myn vak leef ik. (Jak już wspomniałem, odłożyłem kilka fragmentów, ponieważ wydawały mi się przydatne do mojej pracy, a żyję dla mojego zawodu; Ik had, zooals ik reeds zeide – Jak już wspomniałem, eenige stukken ter-zy gelegd – odłożyłem kilka fragmentów, omdat ze my toeschenen in myn vak te-pas te komen – ponieważ wydawały mi się przydatne do mojej pracy, en voor myn vak leef ik – a żyję dla mojego zawodu).

Maar ik moet erkennen dat ik met de rest verlegen was. (Ale muszę przyznać, że resztą byłem zakłopotany; Maar ik moet erkennen – Ale muszę przyznać, dat ik met de rest verlegen was – że resztą byłem zakłopotany). Hem het pak terugzenden, kon ik niet, want ik wist niet waar hy woonde. (Nie mogłem mu odesłać paczki, ponieważ nie wiedziałem, gdzie mieszkał; Hem het pak terugzenden – odesłać mu paczkę, kon ik niet – nie mogłem, want ik wist niet waar hy woonde – ponieważ nie wiedziałem, gdzie mieszkał). Het was nu eenmaal open. (Było już otwarte; Het was nu eenmaal open – Było już otwarte). Ik kon niet loochenen dat ik 't had ingezien, en dit zou ik ook niet gedaan hebben, omdat ik zoo van de waarheid houd. (Nie mogłem zaprzeczyć, że to przeglądałem, i tak bym tego nie zrobił, ponieważ bardzo cenię sobie prawdę; Ik kon niet loochenen – Nie mogłem zaprzeczyć, dat ik 't had ingezien – że to przeglądałem, en dit zou ik ook niet gedaan hebben – i tak bym tego nie zrobił, omdat ik zoo van de waarheid houd – ponieważ bardzo cenię sobie prawdę).

Ook gelukte 't me niet het weer zóó te sluiten dat er van 't openen niets blyken kon. (Nie udało mi się także zamknąć tego z powrotem tak, aby nie było widać, że zostało otwarte; Ook gelukte 't me niet – Nie udało mi się także, het weer zóó te sluiten – zamknąć tego z powrotem tak, dat er van 't openen niets blyken kon – aby nie było widać, że zostało otwarte). Bovendien mag ik niet ontveinzen dat eenige stukken die over koffi handelden, my belang inboezemden, en dat ik gaarne daarvan gebruik maken zou. (Ponadto nie mogę udawać, że niektóre fragmenty dotyczące kawy mnie nie zainteresowały, i chętnie bym je wykorzystał; Bovendien mag ik niet ontveinzen – Ponadto nie mogę udawać, dat eenige stukken die over koffi handelden – że niektóre fragmenty dotyczące kawy, my belang inboezemden – mnie zainteresowały, en dat ik gaarne daarvan gebruik maken zou – i chętnie bym je wykorzystał).

Ik las dagelyks hier-en-daar eenige bladzyden, en ik kwam hoe langer hoe meer – Frits zegt: ‘hoe langs zoo meer’ maar dit doe ik niet – hoe meer, zeg ik, tot de overtuiging dat men makelaar in koffi moet wezen, om zóó juist te weten te komen wat er in de wereld omgaat. (Codziennie czytałem tu i tam kilka stron, i coraz bardziej przekonywałem się – Frits mówi: ‘hoe langs zoo meer’ ale ja tego nie używam – coraz bardziej, mówię, że trzeba być maklerem kawowym, aby dokładnie wiedzieć, co dzieje się na świecie; Ik las dagelyks hier-en-daar eenige bladzyden – Codziennie czytałem tu i tam kilka stron, en ik kwam hoe langer hoe meer – i coraz bardziej przekonywałem się, Frits zegt: ‘hoe langs zoo meer’ maar dit doe ik niet – Frits mówi: ‘hoe langs zoo meer’ ale ja tego nie używam, hoe meer, zeg ik, tot de overtuiging – coraz bardziej, mówię, że, dat men makelaar in koffi moet wezen – trzeba być maklerem kawowym, om zóó juist te weten te komen – aby dokładnie wiedzieć, wat er in de wereld omgaat – co dzieje się na świecie).

Ik ben overtuigd dat de Rosemeyers, die in suiker doen, nooit zoo-iets onder de oogen hebben gehad. (Jestem przekonany, że Rosemeyerowie, którzy handlują cukrem, nigdy czegoś takiego nie widzieli; Ik ben overtuigd – Jestem przekonany, dat de Rosemeyers – że Rosemeyerowie, die in suiker doen – którzy handlują cukrem, nooit zoo-iets onder de oogen hebben gehad – nigdy czegoś takiego nie widzieli).

Nu vreesde ik dat die Sjaalman op-eens weer voor me zou staan, en dat hy me weer iets te zeggen hebben zou. (Teraz obawiałem się, że ten Sjaalman znowu nagle przede mną stanie i znów będzie miał coś do powiedzenia; Nu vreesde ik – Teraz obawiałem się, dat die Sjaalman op-eens weer voor me zou staan – że ten Sjaalman znowu nagle przede mną stanie, en dat hy me weer iets te zeggen hebben zou – i znów będzie miał coś do powiedzenia). Het begon me nu te spyten dat ik dien avend de Kapelsteeg was ingegaan, en ik zag in, dat men nooit den fatsoenlyken weg verlaten moet. (Zacząłem żałować, że tego wieczoru wszedłem w Kapelsteeg i zrozumiałem, że nigdy nie należy opuszczać porządnej drogi; Het begon me nu te spyten – Zacząłem żałować, dat ik dien avend de Kapelsteeg was ingegaan – że tego wieczoru wszedłem w Kapelsteeg, en ik zag in – i zrozumiałem, dat men nooit den fatsoenlyken weg verlaten moet – że nigdy nie należy opuszczać porządnej drogi). Natuurlyk had hy my om geld gevraagd, en van zyn pak gesproken. (Oczywiście, prosiłby mnie o pieniądze i mówiłby o swojej paczce; Natuurlyk had hy my om geld gevraagd – Oczywiście, prosiłby mnie o pieniądze, en van zyn pak gesproken – i mówiłby o swojej paczce). Ik had hem misschien iets gegeven, en als hy my dan den volgenden dag die massa schryvery had toegezonden, ware het myn wettig eigendom geweest. (Może bym mu coś dał, a gdyby następnego dnia przesłał mi tę masę pism, byłoby to moje prawnie nabyte mienie; Ik had hem misschien iets gegeven – Może bym mu coś dał, en als hy my dan den volgenden dag die massa schryvery had toegezonden – a gdyby następnego dnia przesłał mi tę masę pism, ware het myn wettig eigendom geweest – byłoby to moje prawnie nabyte mienie). Ik zou dan de tarwe hebben kunnen scheiden van het kaf, ik had er de nummers uitgehouden, die ik noodig had voor myn boek, en de rest verbrand, of in de papiermand geworpen, hetgeen ik nu niet doen kon. (Mógłbym wtedy oddzielić ziarno od plew, zostawiłbym numery, które potrzebowałem do mojej książki, a resztę spalić lub wyrzucić do kosza na papiery, czego teraz nie mogłem zrobić; Ik zou dan de tarwe hebben kunnen scheiden van het kaf – Mógłbym wtedy oddzielić ziarno od plew, ik had er de nummers uitgehouden – zostawiłbym numery, die ik noodig had voor myn boek – które potrzebowałem do mojej książki, en de rest verbrand – a resztę spalić, of in de papiermand geworpen – lub wyrzucić do kosza na papiery, hetgeen ik nu niet doen kon – czego teraz nie mogłem zrobić). Want als hy terugkwam, zou ik het moeten leveren, en hy, ziende dat ik belang stelde in een paar stukken van zyn hand, zou zeker te veel daarvoor vorderen. (Bo gdyby wrócił, musiałbym to zwrócić, a widząc, że jestem zainteresowany kilkoma jego fragmentami, na pewno zażądałby zbyt wiele; Want als hy terugkwam – Bo gdyby wrócił, zou ik het moeten leveren – musiałbym to zwrócić, en hy, ziende dat ik belang stelde in een paar stukken van zyn hand – a on, widząc, że jestem zainteresowany kilkoma jego fragmentami, zou zeker te veel daarvoor vorderen – na pewno zażądałby zbyt wiele). Niets geeft den verkooper meer overwicht, dan de ontdekking dat de kooper om zyn waar verlegen is. (Nic nie daje sprzedawcy większej przewagi niż odkrycie, że kupujący jest zakłopotany jego towarem; Niets geeft den verkooper meer overwicht – Nic nie daje sprzedawcy większej przewagi, dan de ontdekking dat de kooper om zyn waar verlegen is – niż odkrycie, że kupujący jest zakłopotany jego towarem). Zulk een pozitie wordt dan ook door een koopman die zyn vak verstaat, zooveel mogelyk vermeden. (Takiej pozycji unika każdy kupiec, który zna się na swoim fachu, na ile to możliwe; Zulk een pozitie wordt dan ook door een koopman die zyn vak verstaat – Takiej pozycji unika każdy kupiec, który zna się na swoim fachu, zooveel mogelyk vermeden – na ile to możliwe).

Een ander denkbeeld – ik sprak er reeds van – dat bewyzen moge hoe ontvankelyk het bezoeken van de beurs iemand laten kan voor menschlievende indrukken, was dit. (Inny pomysł – już o tym wspominałem – który może pokazać, jak podatne na humanitarne wrażenia może być odwiedzanie giełdy, był taki; Een ander denkbeeld – Inny pomysł, ik sprak er reeds van – już o tym wspominałem, dat bewyzen moge hoe ontvankelyk het bezoeken van de beurs iemand laten kan voor menschlievende indrukken – który może pokazać, jak podatne na humanitarne wrażenia może być odwiedzanie giełdy, was dit – był taki). Bastiaans – dit is de derde bediende die zoo oud en stuntelig wordt – was den laatsten tyd, van de dertig dagen zeker geen vyf-en-twintig binnen geweest, en àls hy aan 't kantoor komt, doet hy nog dikwyls zyn werk slecht. (Bastiaans – to trzeci pracownik, który staje się tak stary i niezdarny – ostatnio przez trzydzieści dni z pewnością nie był w pracy przez dwadzieścia pięć, a gdy przychodził do biura, często wykonywał swoją pracę źle; Bastiaans – Bastiaans, dit is de derde bediende die zoo oud en stuntelig wordt – to trzeci pracownik, który staje się tak stary i niezdarny, was den laatsten tyd, van de dertig dagen zeker geen vyf-en-twintig binnen geweest – ostatnio przez trzydzieści dni z pewnością nie był w pracy przez dwadzieścia pięć, en àls hy aan 't kantoor komt – a gdy przychodził do biura, doet hy nog dikwyls zyn werk slecht – często wykonywał swoją pracę źle). Als eerlyk man ben ik tegenover de firma – Last & Co, sedert de Meyers er uit zyn – verplicht te zorgen dat ieder zyn werk doe, en ik mag niet uit verkeerd begrepen medelyden of overgevoeligheid, het geld van de firma wegwerpen. (Jako uczciwy człowiek jestem zobowiązany wobec firmy – Last & Co, od kiedy Meyerowie odeszli – aby każdy wykonywał swoją pracę, i nie mogę z powodu źle rozumianego współczucia lub nadwrażliwości wyrzucać pieniędzy firmy; Als eerlyk man ben ik tegenover de firma – Jako uczciwy człowiek jestem zobowiązany wobec firmy, Last & Co, sedert de Meyers er uit zyn – Last & Co, od kiedy Meyerowie odeszli, verplicht te zorgen dat ieder zyn werk doe – aby każdy wykonywał swoją pracę, en ik mag niet uit verkeerd begrepen medelyden of overgevoeligheid – i nie mogę z powodu źle rozumianego współczucia lub nadwrażliwości, het geld van de firma wegwerpen – wyrzucać pieniędzy firmy). Zóó is myn principe. (Takie jest moje zasady; Zóó is myn principe – Takie jest moje zasady). Ik geef liever dien Bastiaans uit myn eigen zak een driegulden, dan dat ik voortga hem de zevenhonderd gulden 's jaars uittebetalen die hy niet meer verdient. (Wolę dać Bastiaansowi trzy guldeny z własnej kieszeni, niż nadal płacić mu siedemset guldenów rocznie, na które już nie zasługuje; Ik geef liever dien Bastiaans uit myn eigen zak een driegulden – Wolę dać Bastiaansowi trzy guldeny z własnej kieszeni, dan dat ik voortga hem de zevenhonderd gulden 's jaars uittebetalen die hy niet meer verdient – niż nadal płacić mu siedemset guldenów rocznie, na które już nie zasługuje). Ik heb uitgerekend dat die man sedert vier-en-dertig jaren, aan inkomen – zoo van Last & Co, als vroeger van Last & Meyer, maar de Meyers zyn er uit – de som van byna vyftien duizend gulden genoten heeft, en dit is voor een burgerman een aardig sommetje. (Obliczyłem, że ten człowiek przez trzydzieści cztery lata, z dochodów – zarówno z Last & Co, jak i wcześniej z Last & Meyer, ale Meyerowie odeszli – uzyskał prawie piętnaście tysięcy guldenów, co dla mieszczanina jest niezłą sumą; Ik heb uitgerekend dat die man sedert vier-en-dertig jaren – Obliczyłem, że ten człowiek przez trzydzieści cztery lata, aan inkomen – zoo van Last & Co, als vroeger van Last & Meyer – z dochodów – zarówno z Last & Co, jak i wcześniej z Last & Meyer, maar de Meyers zyn er uit – ale Meyerowie odeszli, de som van byna vyftien duizend gulden genoten heeft – uzyskał prawie piętnaście tysięcy guldenów, en dit is voor een burgerman een aardig sommetje – co dla mieszczanina jest niezłą sumą). Er zyn er weinig in dien stand, die zooveel bezitten. (Niewielu ludzi w tej klasie posiada taką sumę; Er zyn er weinig in dien stand – Niewielu ludzi w tej klasie, die zooveel bezitten – posiada taką sumę). Recht tot klagen heeft hy dus niet. (Nie ma więc prawa do narzekania; Recht tot klagen heeft hy dus niet – Nie ma więc prawa do narzekania). Ik ben op deze berekening gekomen door dat stuk van Sjaalman over de multiplikatie. (Doszedłem do tego obliczenia dzięki temu fragmentowi Sjaalmana o mnożeniu; Ik ben op deze berekening gekomen – Doszedłem do tego obliczenia, door dat stuk van Sjaalman over de multiplikatie – dzięki temu fragmentowi Sjaalmana o mnożeniu).

Die Sjaalman schryft een goede hand, dacht ik. (Ten Sjaalman ma ładny charakter pisma, pomyślałem; Die Sjaalman schryft een goede hand – Ten Sjaalman ma ładny charakter pisma, dacht ik – pomyślałem). Bovendien, hy zag er armoedig uit, en wist niet hoe laat het was… hoe zou 't wezen, dacht ik, als ik hem de plaats van Bastiaans gaf? (Ponadto, wyglądał biednie i nie wiedział, która jest godzina… jak by to było, pomyślałem, gdybym dał mu miejsce Bastiaansa?; Bovendien, hy zag er armoedig uit – Ponadto, wyglądał biednie, en wist niet hoe laat het was – i nie wiedział, która jest godzina, hoe zou 't wezen, dacht ik – jak by to było, pomyślałem, als ik hem de plaats van Bastiaans gaf – gdybym dał mu miejsce Bastiaansa). Ik zou hem in dat geval zeggen dat hy my ‘m'nheer’ moest noemen, maar dit zou hyzelf wel begrypen, want een bediende kan toch zyn patroon niet by den naam aanspreken, en hy ware misschien voor zyn leven geholpen. (Powiedziałbym mu w takim przypadku, że musi nazywać mnie 'panem', ale sam by to zrozumiał, ponieważ służący nie może zwracać się do swojego pana po imieniu, a może byłby to dla niego ratunek na całe życie; Ik zou hem in dat geval zeggen – Powiedziałbym mu w takim przypadku, dat hy my ‘m'nheer’ moest noemen – że musi nazywać mnie 'panem', maar dit zou hyzelf wel begrypen – ale sam by to zrozumiał, want een bediende kan toch zyn patroon niet by den naam aanspreken – ponieważ służący nie może zwracać się do swojego pana po imieniu, en hy ware misschien voor zyn leven geholpen – a może byłby to dla niego ratunek na całe życie). Hy zou kunnen beginnen met vier- of vyfhonderd gulden – onze Bastiaans heeft ook lang gewerkt voor hy tot zevenhonderd opklom – en ik had een goede daad gedaan. (Mógłby zacząć od czterystu lub pięciuset guldenów – nasz Bastiaans też długo pracował, zanim osiągnął siedemset – i zrobiłbym dobry uczynek; Hy zou kunnen beginnen met vier- of vyfhonderd gulden – Mógłby zacząć od czterystu lub pięciuset guldenów, onze Bastiaans heeft ook lang gewerkt voor hy tot zevenhonderd opklom – nasz Bastiaans też długo pracował, zanim osiągnął siedemset, en ik had een goede daad gedaan – i zrobiłbym dobry uczynek). Ja, met driehonderd gulden zou hy wel kunnen beginnen, want daar hy nooit in zaken geweest is, zou hy de eerste jaren als leertyd kunnen beschouwen, wat dan ook billyk is, want hy kan zich niet gelyk-stellen met menschen die veel gewerkt hebben. (Tak, z trzystu guldenami mógłby zacząć, ponieważ nigdy nie był w interesach, pierwsze lata można by traktować jako okres nauki, co jest uczciwe, ponieważ nie może się równać z ludźmi, którzy dużo pracowali; Ja, met driehonderd gulden zou hy wel kunnen beginnen – Tak, z trzystu guldenami mógłby zacząć, want daar hy nooit in zaken geweest is – ponieważ nigdy nie był w interesach, zou hy de eerste jaren als leertyd kunnen beschouwen – pierwsze lata można by traktować jako okres nauki, wat dan ook billyk is – co jest uczciwe, want hy kan zich niet gelyk-stellen met menschen die veel gewerkt hebben – ponieważ nie może się równać z ludźmi, którzy dużo pracowali). Ik ben zeker dat hy met tweehonderd gulden tevreden zou zyn. (Jestem pewien, że zadowoliłby się dwustoma guldenami; Ik ben zeker dat hy met tweehonderd gulden tevreden zou zyn – Jestem pewien, że zadowoliłby się dwustoma guldenami). Maar ik was niet gerust over zyn gedrag… hy had een sjaal om. (Ale nie byłem pewny jego zachowania… miał na sobie szal; Maar ik was niet gerust over zyn gedrag – Ale nie byłem pewny jego zachowania, hy had een sjaal om – miał na sobie szal). En bovendien, ik wist niet waar hy woonde. (Ponadto, nie wiedziałem, gdzie mieszkał; En bovendien – Ponadto, ik wist niet waar hy woonde – nie wiedziałem, gdzie mieszkał).

Een paar dagen daarna, waren de jonge Stern en Frits te zamen op een boekverkooping geweest in het Wapen van Bern. (Kilka dni później, młody Stern i Frits byli razem na wyprzedaży książek w Wapen van Bern; Een paar dagen daarna – Kilka dni później, waren de jonge Stern en Frits te zamen op een boekverkooping geweest – młody Stern i Frits byli razem na wyprzedaży książek, in het Wapen van Bern – w Wapen van Bern). Ik had Frits verboden iets te koopen, maar Stern, die ruim zakgeld heeft, kwam met eenige prullen t'huis. (Zabroniłem Fritsowi kupować cokolwiek, ale Stern, który ma dużo kieszonkowego, wrócił do domu z kilkoma drobiazgami; Ik had Frits verboden iets te koopen – Zabroniłem Fritsowi kupować cokolwiek, maar Stern, die ruim zakgeld heeft – ale Stern, który ma dużo kieszonkowego, kwam met eenige prullen t'huis – wrócił do domu z kilkoma drobiazgami). Dit is zyn zaak. (To jego sprawa; Dit is zyn zaak – To jego sprawa). Doch zie, daar vertelde Frits dat hy Sjaalman gezien had, die by de verkooping geëmploieerd scheen. (Jednak Frits powiedział, że widział Sjaalmana, który wydawał się być zatrudniony przy wyprzedaży; Doch zie, daar vertelde Frits – Jednak Frits powiedział, dat hy Sjaalman gezien had – że widział Sjaalmana, die by de verkooping geëmploieerd scheen – który wydawał się być zatrudniony przy wyprzedaży). Hy had de boeken uit de kasten genomen, en die op de lange tafel voortgeschoven naar den afslager. (Wyjął książki z półek i przesunął je na długi stół w stronę licytatora; Hy had de boeken uit de kasten genomen – Wyjął książki z półek, en die op de lange tafel voortgeschoven naar den afslager – i przesunął je na długi stół w stronę licytatora). Frits zei dat hy zeer bleek zag, en dat een heer die daar het opzicht scheen te hebben, hem bekeven had, omdat hy een paar jaargangen van de Aglaia had laten vallen, wat ik dan ook zeer onhandig vind, want dit is een allerliefste verzameling van dames-handwerken. (Frits powiedział, że wyglądał bardzo blado i że pan, który tam zdawał się nadzorować, skrzyczał go, ponieważ upuścił kilka roczników Aglaia, co uważam za bardzo niezdarne, ponieważ jest to urocza kolekcja damskich robótek ręcznych; Frits zei dat hy zeer bleek zag – Frits powiedział, że wyglądał bardzo blado, en dat een heer die daar het opzicht scheen te hebben – i że pan, który tam zdawał się nadzorować, hem bekeven had – skrzyczał go, omdat hy een paar jaargangen van de Aglaia had laten vallen – ponieważ upuścił kilka roczników Aglaia, wat ik dan ook zeer onhandig vind – co uważam za bardzo niezdarne, want dit is een allerliefste verzameling van dames-handwerken – ponieważ jest to urocza kolekcja damskich robótek ręcznych). Marie heeft het samen met de Rosemeyers, die in suiker doen. (Marie ma to razem z Rosemeyerami, którzy handlują cukrem; Marie heeft het samen met de Rosemeyers – Marie ma to razem z Rosemeyerami, die in suiker doen – którzy handlują cukrem). Ze knoopt er uit… uit de Aglaia meen ik. (Robi tam węzełki… z Aglaia, myślę; Ze knoopt er uit – Robi tam węzełki, uit de Aglaia meen ik – z Aglaia, myślę). Maar onder dat kyven had Frits gehoord dat hy vyftien stuivers daags verdiende. (Ale podczas tej kłótni Frits usłyszał, że zarabia piętnaście stuiverów dziennie; Maar onder dat kyven had Frits gehoord – Ale podczas tej kłótni Frits usłyszał, dat hy vyftien stuivers daags verdiende – że zarabia piętnaście stuiverów dziennie). ‘Denkje dat ik van plan ben vyftien stuivers daags aan jou weg te gooien?’ had die heer gezegd. (Czy myślisz, że zamierzam marnować piętnaście stuiverów dziennie na ciebie? – powiedział ten pan; Denkje dat ik van plan ben vyftien stuivers daags aan jou weg te gooien? – Czy myślisz, że zamierzam marnować piętnaście stuiverów dziennie na ciebie? – had die heer gezegd – powiedział ten pan). Ik rekende uit, dat vyftien stuivers daags – ik denk dat de zon- en feestdagen niet meetellen, anders had hy een maand- of jaargeld genoemd – tweehonderd vyf-en-twintig gulden 's jaars uitmaken. (Obliczyłem, że piętnaście stuiverów dziennie – myślę, że niedziele i święta się nie liczą, w przeciwnym razie podałby miesięczną lub roczną kwotę – wynosi dwieście dwadzieścia pięć guldenów rocznie; Ik rekende uit – Obliczyłem, dat vyftien stuivers daags – że piętnaście stuiverów dziennie, ik denk dat de zon- en feestdagen niet meetellen – myślę, że niedziele i święta się nie liczą, anders had hy een maand- of jaargeld genoemd – w przeciwnym razie podałby miesięczną lub roczną kwotę, tweehonderd vyf-en-twintig gulden 's jaars uitmaken – wynosi dwieście dwadzieścia pięć guldenów rocznie). Ik ben snel in myn besluiten – als men zoo lang in zaken is, weet men altyd terstond wat men te doen heeft – en den volgenden morgen vroeg was ik by Gaafzuiger. (Szybko podejmuję decyzje – jeśli ktoś tak długo jest w interesach, zawsze wie od razu, co robić – i następnego ranka byłem u Gaafzuigera; Ik ben snel in myn besluiten – Szybko podejmuję decyzje, als men zoo lang in zaken is – jeśli ktoś tak długo jest w interesach, weet men altyd terstond wat men te doen heeft – zawsze wie od razu, co robić, en den volgenden morgen vroeg was ik by Gaafzuiger – i następnego ranka byłem u Gaafzuigera). Zoo heet de boekhandelaar die de verkooping gehouden had. (Tak nazywa się księgarz, który prowadził wyprzedaż; Zoo heet de boekhandelaar – Tak nazywa się księgarz, die de verkooping gehouden had – który prowadził wyprzedaż). Ik vroeg naar den man die de Aglaia had laten vallen. (Zapytałem o człowieka, który upuścił Aglaia; Ik vroeg naar den man die de Aglaia had laten vallen – Zapytałem o człowieka, który upuścił Aglaia).

Die heeft zyn congé, zei Gaafzuiger. (On ma wolne, powiedział Gaafzuiger; Die heeft zyn congé – On ma wolne, zei Gaafzuiger – powiedział Gaafzuiger). Hy was lui, pedant en ziekelyk. (Był leniwy, pedantyczny i chorowity; Hy was lui – Był leniwy, pedant en ziekelyk – pedantyczny i chorowity).

Ik kocht een doosjen ouwels, en besloot terstond het met onzen Bastiaans nog wat aantezien. (Kupiłem pudełko opłatków i natychmiast postanowiłem jeszcze trochę popatrzeć na naszego Bastiaansa; Ik kocht een doosjen ouwels – Kupiłem pudełko opłatków, en besloot terstond het met onzen Bastiaans nog wat aantezien – i natychmiast postanowiłem jeszcze trochę popatrzeć na naszego Bastiaansa). Ik kon er niet toe besluiten, een oud man zoo op-straat te zetten. (Nie mogłem zdecydować się wyrzucić starego człowieka na ulicę; Ik kon er niet toe besluiten – Nie mogłem zdecydować się, een oud man zoo op-straat te zetten – wyrzucić starego człowieka na ulicę). Streng, maar, waar het wezen kan, zachtmoedig, is altyd myn principe geweest. (Zawsze byłem surowy, ale tam, gdzie to możliwe, łagodny – to zawsze była moja zasada; Streng, maar, waar het wezen kan, zachtmoedig – Surowy, ale tam, gdzie to możliwe, łagodny, is altyd myn principe geweest – to zawsze była moja zasada). Ik verzuim echter nooit, iets te vernemen wat te-pas kan komen in de zaken, en daarom vroeg ik aan Gaafzuiger waar die Sjaalman woonde? (Jednak nigdy nie zaniedbuję dowiadywania się czegoś, co może być przydatne w interesach, dlatego zapytałem Gaafzuigera, gdzie mieszka ten Sjaalman?; Ik verzuim echter nooit – Jednak nigdy nie zaniedbuję, iets te vernemen wat te-pas kan komen in de zaken – dowiadywania się czegoś, co może być przydatne w interesach, en daarom vroeg ik aan Gaafzuiger waar die Sjaalman woonde? – dlatego zapytałem Gaafzuigera, gdzie mieszka ten Sjaalman?). Hy gaf my 't adres, en ik schreef het op. (Dał mi adres i go zapisałem; Hy gaf my 't adres – Dał mi adres, en ik schreef het op – i go zapisałem).

Ik peinsde gedurig over myn boek, maar daar ik van waarheid houd, moet ik ronduit zeggen dat ik niet wist, hoe ik 't daarmee zou aanleggen. (Stale myślałem o mojej książce, ale ponieważ cenię prawdę, muszę szczerze powiedzieć, że nie wiedziałem, jak się do tego zabrać; Ik peinsde gedurig over myn boek – Stale myślałem o mojej książce, maar daar ik van waarheid houd – ale ponieważ cenię prawdę, moet ik ronduit zeggen dat ik niet wist – muszę szczerze powiedzieć, że nie wiedziałem, hoe ik 't daarmee zou aanleggen – jak się do tego zabrać). Eén ding staat vast: de bouwstoffen die ik in Sjaalman's pak gevonden had, waren belangryk voor de makelaars in koffi. (Jedno jest pewne: materiały, które znalazłem w paczce Sjaalmana, były ważne dla maklerów kawowych; Eén ding staat vast – Jedno jest pewne, de bouwstoffen die ik in Sjaalman's pak gevonden had – materiały, które znalazłem w paczce Sjaalmana, waren belangryk voor de makelaars in koffi – były ważne dla maklerów kawowych). De vraag was maar, hoe ik handelen moest om die bouwstoffen behoorlyk te schiften en by-een te brengen. (Pytanie brzmiało, jak mam postępować, aby odpowiednio posegregować i zebrać te materiały; De vraag was maar – Pytanie brzmiało, hoe ik handelen moest om die bouwstoffen behoorlyk te schiften en by-een te brengen – jak mam postępować, aby odpowiednio posegregować i zebrać te materiały). Ieder makelaar weet van hoeveel gewicht een goede sorteering der kavelingen is. (Każdy makler wie, jak ważne jest dobre sortowanie partii; Ieder makelaar weet – Każdy makler wie, van hoeveel gewicht een goede sorteering der kavelingen is – jak ważne jest dobre sortowanie partii).

Maar… schryven – buiten de korrespondentie met de principalen – ligt zoo niet in myn kring, en toch voelde ik dat ik schryven moest, omdat misschien de toekomst van 't vak er van afhangt. (Ale… pisanie – poza korespondencją z klientami – nie leży w moim zakresie, ale mimo to czułem, że muszę pisać, ponieważ może od tego zależeć przyszłość branży; Maar… schryven – Ale… pisanie, buiten de korrespondentie met de principalen – poza korespondencją z klientami, ligt zoo niet in myn kring – nie leży w moim zakresie, en toch voelde ik dat ik schryven moest – ale mimo to czułem, że muszę pisać, omdat misschien de toekomst van 't vak er van afhangt – ponieważ może od tego zależeć przyszłość branży). De inlichtingen die ik in de bundels van Sjaalman vond, zyn niet van dien aard, dat Last & Co het nut daarvan voor zich alleen kunnen houden. (Informacje, które znalazłem w paczkach Sjaalmana, nie są tego rodzaju, aby Last & Co mogło z nich korzystać wyłącznie dla siebie; De inlichtingen die ik in de bundels van Sjaalman vond – Informacje, które znalazłem w paczkach Sjaalmana, zyn niet van dien aard – nie są tego rodzaju, dat Last & Co het nut daarvan voor zich alleen kunnen houden – aby Last & Co mogło z nich korzystać wyłącznie dla siebie). Als dit zoo ware, begrypt ieder dat ik niet de moeite zou nemen een boek te laten drukken dat Busselinck & Waterman ook te lezen krygen, want wie een konkurrent op den weg helpt, is een gek. (Gdyby tak było, każdy by zrozumiał, że nie zadałbym sobie trudu, aby wydrukować książkę, którą również przeczytają Busselinck & Waterman, ponieważ ten, kto pomaga konkurentowi, jest głupcem; Als dit zoo ware – Gdyby tak było, begrypt ieder dat ik niet de moeite zou nemen – każdy by zrozumiał, że nie zadałbym sobie trudu, een boek te laten drukken dat Busselinck & Waterman ook te lezen krygen – aby wydrukować książkę, którą również przeczytają Busselinck & Waterman, want wie een konkurrent op den weg helpt, is een gek – ponieważ ten, kto pomaga konkurentowi, jest głupcem). Dit is een vast principe van me. (To moja stała zasada; Dit is een vast principe van me – To moja stała zasada). Neen, ik zag in dat er een gevaar dreigt, dat de heele koffimarkt bederven zou, een gevaar dat alleen door de vereende krachten van alle makelaars kan worden afgeweerd, en zelfs is 't mogelyk dat deze krachten daartoe niet eens voldoende zyn, en dat ook de suikerraffinadeurs – Frits zegt: raffineurs, maar ik schryf nadeurs. (Nie, zrozumiałem, że istnieje zagrożenie, które mogłoby zepsuć cały rynek kawy, zagrożenie, które można odeprzeć tylko zjednoczonymi siłami wszystkich maklerów, a nawet możliwe, że te siły nie będą wystarczające, i że również rafinerzy cukru – Frits mówi: rafinerzy, ale ja piszę: nadeurs; Neen, ik zag in dat er een gevaar dreigt – Nie, zrozumiałem, że istnieje zagrożenie, dat de heele koffimarkt bederven zou – które mogłoby zepsuć cały rynek kawy, een gevaar dat alleen door de vereende krachten van alle makelaars kan worden afgeweerd – zagrożenie, które można odeprzeć tylko zjednoczonymi siłami wszystkich maklerów, en zelfs is 't mogelyk dat deze krachten daartoe niet eens voldoende zyn – a nawet możliwe, że te siły nie będą wystarczające, en dat ook de suikerraffinadeurs – i że również rafinerzy cukru, Frits zegt: raffineurs, maar ik schryf nadeurs – Frits mówi: rafinerzy, ale ja piszę: nadeurs). Dit doen de Rosemeyers ook, en die doen in suiker. (Rosemeyerowie też tak robią, a oni handlują cukrem; Dit doen de Rosemeyers ook – Rosemeyerowie też tak robią, en die doen in suiker – a oni handlują cukrem). Ik weet wel dat men zegt: geraffineerde schelm, en niet: geraffinadeerde schelm, maar dit is omdat ieder die met schelmen te doen heeft, zich zoo kort mogelyk van de zaak afhelpt – dat ook de raffinadeurs dan, en de handelaren in indigo er by noodig zullen wezen. (Wiem, że mówi się: rafinowany łotr, a nie: zrafinowany łotr, ale to dlatego, że każdy, kto ma do czynienia z łotrami, stara się jak najszybciej załatwić sprawę – że również rafinerzy i handlowcy indygo będą potrzebni; Ik weet wel dat men zegt – Wiem, że mówi się, geraffineerde schelm, en niet: geraffinadeerde schelm – rafinowany łotr, a nie: zrafinowany łotr, maar dit is omdat ieder die met schelmen te doen heeft, zich zoo kort mogelyk van de zaak afhelpt – ale to dlatego, że każdy, kto ma do czynienia z łotrami, stara się jak najszybciej załatwić sprawę, dat ook de raffinadeurs dan, en de handelaren in indigo er by noodig zullen wezen – że również rafinerzy i handlowcy indygo będą potrzebni).

Als ik zoo al schryvende nadenk, komt het me voor, dat zelfs de scheepsreederyen er eenigszins in betrokken zyn, en de koopvaardyvloot… zeker, dit is waar! (Pisząc to wszystko, zaczynam myśleć, że nawet armatorzy statków są w to jakoś zaangażowani, i flota handlowa… tak, to prawda!; Als ik zoo al schryvende nadenk – Pisząc to wszystko, zaczynam myśleć, komt het me voor – że wydaje mi się, dat zelfs de scheepsreederyen er eenigszins in betrokken zyn – że nawet armatorzy statków są w to jakoś zaangażowani, en de koopvaardyvloot… zeker, dit is waar – i flota handlowa… tak, to prawda!). En de zeilenmakers ook, en de minister van finantien, en de armbesturen, en de andere ministers, en de pasteibakkers, en de galanteriekramers, en de vrouwen, en de scheepsbouwmeesters, en de groothandelaars, en die in 't klein verkoopen, en de huisbewaarders, en de tuinluî. (I również żaglomistrze, minister finansów, zarządy dobroczynności, inni ministrowie, piekarze ciast, sprzedawcy galanterii, kobiety, budowniczowie statków, hurtownicy, detaliści, dozorcy domów i ogrodnicy; En de zeilenmakers ook – I również żaglomistrze, en de minister van finantien – minister finansów, en de armbesturen – zarządy dobroczynności, en de andere ministers – inni ministrowie, en de pasteibakkers – piekarze ciast, en de galanteriekramers – sprzedawcy galanterii, en de vrouwen – kobiety, en de scheepsbouwmeesters – budowniczowie statków, en de groothandelaars – hurtownicy, en die in 't klein verkoopen – detaliści, en de huisbewaarders – dozorcy domów, en de tuinluî – ogrodnicy).

En – zonderling toch, hoe de gedachten onder 't schryven in iemand opkomen – myn boek gaat ook de molenaars aan, en de dominees, en hen die Hollowaypillen verkoopen, en de likeurstokers, en de pannen-bakkers, en de menschen die van staatsschuld leven, en de pompenmakers, en de touwslagers, en de wevers, en de slachters, en de klerken op een makelaarskantoor, en de aandeelhouders van de Nederlandsche Handelmaatschappy, en eigenlyk, wel beschouwd, alle anderen ook. (I – dziwne, jak myśli przychodzą komuś do głowy podczas pisania – moja książka dotyczy również młynarzy, pastorów, sprzedawców tabletek Holloway, producentów likierów, garncarzy, ludzi żyjących z długu publicznego, producentów pomp, powroźników, tkaczy, rzeźników, urzędników w biurze maklerskim, akcjonariuszy Holenderskiego Towarzystwa Handlowego, i właściwie, biorąc pod uwagę, wszystkich innych również; En – zonderling toch, hoe de gedachten onder 't schryven in iemand opkomen – I – dziwne, jak myśli przychodzą komuś do głowy podczas pisania, myn boek gaat ook de molenaars aan – moja książka dotyczy również młynarzy, en de dominees – pastorów, en hen die Hollowaypillen verkoopen – sprzedawców tabletek Holloway, en de likeurstokers – producentów likierów, en de pannen-bakkers – garncarzy, en de menschen die van staatsschuld leven – ludzi żyjących z długu publicznego, en de pompenmakers – producentów pomp, en de touwslagers – powroźników, en de wevers – tkaczy, en de slachters – rzeźników, en de klerken op een makelaarskantoor – urzędników w biurze maklerskim, en de aandeelhouders van de Nederlandsche Handelmaatschappy – akcjonariuszy Holenderskiego Towarzystwa Handlowego, en eigenlyk, wel beschouwd, alle anderen ook – i właściwie, biorąc pod uwagę, wszystkich innych również).

En den koning ook… ja, den Koning vooral! (I króla również… tak, króla przede wszystkim!; En den koning ook – I króla również, ja, den Koning vooral – tak, króla przede wszystkim!)

Myn boek moet de wereld in. (Moja książka musi trafić na świat; Myn boek moet de wereld in – Moja książka musi trafić na świat). Hiertegen is niets te doen! (Nie można temu zaradzić!; Hiertegen is niets te doen – Nie można temu zaradzić!). Laat dan Busselinck & Waterman het ook te lezen krygen… afgunst is myn zaak niet. (Niech więc Busselinck & Waterman również to przeczytają… zazdrość to nie moja sprawa; Laat dan Busselinck & Waterman het ook te lezen krygen – Niech więc Busselinck & Waterman również to przeczytają, afgunst is myn zaak niet – zazdrość to nie moja sprawa). Maar knoeiers en onderkruipers zyn ze, dit zeg ik! (Ale są nieudacznikami i intrygantami, mówię to!; Maar knoeiers en onderkruipers zyn ze – Ale są nieudacznikami i intrygantami, dit zeg ik – mówię to!). Ik heb 't vandaag nog aan den jongen Stern gezegd, toen ik hem in Artis introduceerde. (Powiedziałem to dzisiaj młodemu Sternowi, kiedy wprowadziłem go do Artis; Ik heb 't vandaag nog aan den jongen Stern gezegd – Powiedziałem to dzisiaj młodemu Sternowi, toen ik hem in Artis introduceerde – kiedy wprowadziłem go do Artis). Hy mag 't gerust schryven aan zyn vader. (Może to spokojnie napisać do swojego ojca; Hy mag 't gerust schryven aan zyn vader – Może to spokojnie napisać do swojego ojca).

Zoo zat ik dan voor een paar dagen nog vreeselyk in den brand met myn boek, en zie, Frits heeft my op den weg geholpen. (Tak więc przez kilka dni miałem straszne kłopoty z moją książką, i oto, Frits pomógł mi znaleźć drogę; Zoo zat ik dan voor een paar dagen nog vreeselyk in den brand met myn boek – Tak więc przez kilka dni miałem straszne kłopoty z moją książką, en zie, Frits heeft my op den weg geholpen – i oto, Frits pomógł mi znaleźć drogę). Ik heb dit hemzelf niet gezegd, omdat ik niet goedvind, iemand te laten merken dat men verplichting aan hem heeft – dit is een principe van me – maar wáár is het. (Nie powiedziałem mu tego osobiście, ponieważ nie uważam, że powinienem dać komuś do zrozumienia, że jestem mu zobowiązany – to moja zasada – ale to prawda; Ik heb dit hemzelf niet gezegd – Nie powiedziałem mu tego osobiście, omdat ik niet goedvind – ponieważ nie uważam, iemand te laten merken dat men verplichting aan hem heeft – że powinienem dać komuś do zrozumienia, że jestem mu zobowiązany, dit is een principe van me – to moja zasada, maar wáár is het – ale to prawda). Hy zei dat Stern zoo'n knappe jongen was, dat hy zulke snelle vorderingen in de taal maakte, en dat hy duitsche verzen van Sjaalman in 't hollandsch vertaald had. (Powiedział, że Stern to taki bystry chłopak, robi tak szybkie postępy w języku i że przetłumaczył niemieckie wiersze Sjaalmana na holenderski; Hy zei dat Stern zoo'n knappe jongen was – Powiedział, że Stern to taki bystry chłopak, dat hy zulke snelle vorderingen in de taal maakte – robi tak szybkie postępy w języku, en dat hy duitsche verzen van Sjaalman in 't hollandsch vertaald had – i że przetłumaczył niemieckie wiersze Sjaalmana na holenderski). Ge ziet, de verkeerde wereld was in myn huis: de Hollander had in 't duitsch geschreven, en de Duitscher vertaalde in 't hollandsch. (Widzisz, zły świat był w moim domu: Holender pisał po niemiecku, a Niemiec tłumaczył na holenderski; Ge ziet, de verkeerde wereld was in myn huis – Widzisz, zły świat był w moim domu, de Hollander had in 't duitsch geschreven – Holender pisał po niemiecku, en de Duitscher vertaalde in 't hollandsch – a Niemiec tłumaczył na holenderski). Als ieder zich by zyn eigen taal had gehouden, zou er moeite gespaard zyn. (Gdyby każdy trzymał się swojego języka, oszczędziłoby to kłopotów; Als ieder zich by zyn eigen taal had gehouden – Gdyby każdy trzymał się swojego języka, zou er moeite gespaard zyn – oszczędziłoby to kłopotów). Maar, dacht ik, als ik myn boek door dien Stern schryven liet? (Ale, pomyślałem, a gdybym pozwolił Sternowi napisać moją książkę?; Maar, dacht ik – Ale, pomyślałem, als ik myn boek door dien Stern schryven liet – a gdybym pozwolił Sternowi napisać moją książkę?). Als ik er wat by te voegen heb, schryf ikzelf van-tyd tot-tyd een hoofdstuk. (Jeśli będę miał coś do dodania, sam od czasu do czasu napiszę rozdział; Als ik er wat by te voegen heb – Jeśli będę miał coś do dodania, schryf ikzelf van-tyd tot-tyd een hoofdstuk – sam od czasu do czasu napiszę rozdział). Frits kan ook helpen. (Frits też może pomóc; Frits kan ook helpen – Frits też może pomóc). Hy heeft een lystje van woorden die met twee e's geschreven worden, en Marie kan alles in 't net schryven. (Ma listę słów, które pisze się z dwoma e, a Marie może wszystko przepisać na czysto; Hy heeft een lystje van woorden die met twee e's geschreven worden – Ma listę słów, które pisze się z dwoma e, en Marie kan alles in 't net schryven – a Marie może wszystko przepisać na czysto). Dit is met-één voor den lezer een waarborg tegen alle onzedelykheid. (To od razu daje czytelnikowi gwarancję przeciwko wszelkiemu nieprzyzwoitości; Dit is met-één voor den lezer een waarborg tegen alle onzedelykheid – To od razu daje czytelnikowi gwarancję przeciwko wszelkiemu nieprzyzwoitości). Want dit begrypt ge toch, dat een fatsoenlyk makelaar aan zyn dochter niets in handen geven zal, wat niet strookt met zeden en fatsoen. (Bo to rozumiesz, że przyzwoity makler nie da swojej córce niczego, co nie jest zgodne z obyczajami i przyzwoitością; Want dit begrypt ge toch – Bo to rozumiesz, dat een fatsoenlyk makelaar aan zyn dochter niets in handen geven zal – że przyzwoity makler nie da swojej córce niczego, wat niet strookt met zeden en fatsoen – co nie jest zgodne z obyczajami i przyzwoitością).

Ik heb toen de beide jongens over myn plan gesproken, en ze vonden het goed. (Porozmawiałem wtedy z chłopcami o moim planie i uznali go za dobry; Ik heb toen de beide jongens over myn plan gesproken – Porozmawiałem wtedy z chłopcami o moim planie, en ze vonden het goed – i uznali go za dobry). Alleen scheen Stern, die een tint van letterkunde over zich heeft – zooals veel Duitschers – stem te willen hebben in de wyze van uitvoering. (Jednak Stern, który ma nutę literatury – jak wielu Niemców – wydawał się chcieć mieć głos w sposobie wykonania; Alleen scheen Stern, die een tint van letterkunde over zich heeft – Jednak Stern, który ma nutę literatury, zooals veel Duitschers – jak wielu Niemców, stem te willen hebben in de wyze van uitvoering – wydawał się chcieć mieć głos w sposobie wykonania). Dit beviel me nu wel niet zeer, maar omdat de voorjaarsveiling op-hand is, en ik van Ludwig Stern nog geen orders heb, wilde ik hem niet te sterk kontrarieeren. (To mi się teraz bardzo nie podobało, ale ponieważ zbliża się wiosenna aukcja, a nie mam jeszcze zamówień od Ludwiga Sterna, nie chciałem mu zbytnio przeciwdziałać; Dit beviel me nu wel niet zeer – To mi się teraz bardzo nie podobało, maar omdat de voorjaarsveiling op-hand is – ale ponieważ zbliża się wiosenna aukcja, en ik van Ludwig Stern nog geen orders heb – a nie mam jeszcze zamówień od Ludwiga Sterna, wilde ik hem niet te sterk kontrarieeren – nie chciałem mu zbytnio przeciwdziałać). Hy zei dat: ‘als de borst hem gloeide van gevoel voor het ware en schoone, geen macht ter-wereld hem beletten kon de tonen aanteslaan, die met zulk een gevoel overeenstemmen, en dat hy veel liever zweeg, dan zyn woorden omklemd te zien door de onteerende kluisters der alledaagsheid.’ (Powiedział, że „gdyby jego pierś płonęła uczuciem dla prawdy i piękna, żadna siła na świecie nie powstrzymałaby go od wyrażania dźwięków odpowiadających takim uczuciom, i że wolałby milczeć, niż widzieć swoje słowa skrepowane przez poniżające kajdany codzienności”; Hy zei dat – Powiedział, als de borst hem gloeide van gevoel voor het ware en schoone – gdyby jego pierś płonęła uczuciem dla prawdy i piękna, geen macht ter-wereld hem beletten kon de tonen aanteslaan – żadna siła na świecie nie powstrzymałaby go od wyrażania dźwięków, die met zulk een gevoel overeenstemmen – odpowiadających takim uczuciom, en dat hy veel liever zweeg – i że wolałby milczeć, dan zyn woorden omklemd te zien door de onteerende kluisters der alledaagsheid – niż widzieć swoje słowa skrepowane przez poniżające kajdany codzienności). – Frits zegt: schheid, maar dit doe ik niet. (Frits mówi: „schheid”, ale ja tego nie zrobię; Frits zegt: schheid – Frits mówi: „schheid”, maar dit doe ik niet – ale ja tego nie zrobię). 't Woord is lang genoeg zoo. (Słowo jest wystarczająco długie; 't Woord is lang genoeg zoo – Słowo jest wystarczająco długie). – Ik vond dit nu wel heel gek van Stern, maar myn vak gaat me vóór alles, en de Oude is een goed huis. (Uważałem to za bardzo dziwne ze strony Sterna, ale mój zawód jest dla mnie najważniejszy, a „de Oude” to dobra firma; Ik vond dit nu wel heel gek van Stern – Uważałem to za bardzo dziwne ze strony Sterna, maar myn vak gaat me vóór alles – ale mój zawód jest dla mnie najważniejszy, en de Oude is een goed huis – a „de Oude” to dobra firma). We stelden dus vast: (Ustaliliśmy więc; We stelden dus vast – Ustaliliśmy więc):

1o Dat hy alle weken een paar hoofdstukken zou leveren voor myn boek. (Że co tydzień dostarcza kilka rozdziałów do mojej książki; Dat hy alle weken een paar hoofdstukken zou leveren voor myn boek – Że co tydzień dostarcza kilka rozdziałów do mojej książki).

2o Dat ik in zyn geschryf niets zou veranderen. (Że nie będę nic zmieniać w jego piśmie; Dat ik in zyn geschryf niets zou veranderen – Że nie będę nic zmieniać w jego piśmie).

3o Dat Frits de taalfouten verbeteren zou. (Że Frits poprawi błędy językowe; Dat Frits de taalfouten verbeteren zou – Że Frits poprawi błędy językowe).

4o Dat ik nu-en-dan een hoofdstuk schryven zou, om aan 't boek een soliede voorkomen te geven. (Że od czasu do czasu napiszę rozdział, aby nadać książce solidny wygląd; Dat ik nu-en-dan een hoofdstuk schryven zou – Że od czasu do czasu napiszę rozdział, om aan 't boek een soliede voorkomen te geven – aby nadać książce solidny wygląd).

5o Dat de titel zou wezen: de koffiveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappy. (Że tytuł będzie brzmiał: „Aukcje kawowe Holenderskiego Towarzystwa Handlowego”; Dat de titel zou wezen – Że tytuł będzie brzmiał, de koffiveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappy – „Aukcje kawowe Holenderskiego Towarzystwa Handlowego”).

6o Dat Marie het net afschrift zou maken voor den druk, maar dat men geduld met haar hebben zou, als de wasch kwam. (Że Marie zrobi czystopis do druku, ale trzeba będzie być cierpliwym, gdy przyjdzie pranie; Dat Marie het net afschrift zou maken voor den druk – Że Marie zrobi czystopis do druku, maar dat men geduld met haar hebben zou – ale trzeba będzie być cierpliwym, als de wasch kwam – gdy przyjdzie pranie).

7o Dat de afgewerkte hoofdstukken elke week op den krans zouden worden voorgelezen. (Że ukończone rozdziały będą co tydzień czytane na kole; Dat de afgewerkte hoofdstukken elke week op den krans zouden worden voorgelezen – Że ukończone rozdziały będą co tydzień czytane na kole).

8o Dat alle onzedelykheid zou worden vermeden. (Że wszelka nieprzyzwoitość będzie unikać; Dat alle onzedelykheid zou worden vermeden – Że wszelka nieprzyzwoitość będzie unikać).

9o Dat myn naam niet op den titel zou staan, omdat ik makelaar ben. (Że moje nazwisko nie będzie na tytule, ponieważ jestem maklerem; Dat myn naam niet op den titel zou staan – Że moje nazwisko nie będzie na tytule, omdat ik makelaar ben – ponieważ jestem maklerem).

10o Dat Stern een duitsche, een fransche, en een engelsche vertaling van myn boek zou mogen uitgeven, omdat – zoo beweerde hy – zulke werken beter in 't buitenland worden begrepen dan by ons. (Że Stern będzie mógł wydać niemieckie, francuskie i angielskie tłumaczenie mojej książki, ponieważ – jak twierdził – takie prace są lepiej rozumiane za granicą niż u nas; Dat Stern een duitsche, een fransche, en een engelsche vertaling van myn boek zou mogen uitgeven – Że Stern będzie mógł wydać niemieckie, francuskie i angielskie tłumaczenie mojej książki, omdat – zoo beweerde hy – zulke werken beter in 't buitenland worden begrepen dan by ons – ponieważ – jak twierdził – takie prace są lepiej rozumiane za granicą niż u nas).

11o (Hierop drong Stern zeer sterk aan) Dat ik Sjaalman een riem papier, een gros pennen, en een kruikjen inkt zenden zou. (Że wyślę Sjaalmanowi ryzę papieru, grosz piór i dzbanek atramentu – Stern bardzo na tym nalegał; Hierop drong Stern zeer sterk aan – Stern bardzo na tym nalegał, Dat ik Sjaalman een riem papier, een gros pennen, en een kruikjen inkt zenden zou – Że wyślę Sjaalmanowi ryzę papieru, grosz piór i dzbanek atramentu).

Ik nam met alles genoegen, want er was groote haast by myn boek. (Zgodziłem się na wszystko, bo moja książka była bardzo pilna; Ik nam met alles genoegen – Zgodziłem się na wszystko, want er was groote haast by myn boek – bo moja książka była bardzo pilna). Stern had den volgenden dag zyn eerste hoofdstuk gereed, en ziedaar, lezer, de vraag beantwoord, hoe 't komt dat een makelaar in koffi – Last & Co, Lauriergracht No 37 – een boek schryft, dat op een roman gelykt. (Stern miał następnego dnia gotowy pierwszy rozdział i oto, drogi czytelniku, odpowiedź na pytanie, jak to się stało, że makler kawowy – Last & Co, Lauriergracht nr 37 – napisał książkę, która przypomina powieść; Stern had den volgenden dag zyn eerste hoofdstuk gereed – Stern miał następnego dnia gotowy pierwszy rozdział, en ziedaar, lezer, de vraag beantwoord – i oto, drogi czytelniku, odpowiedź na pytanie, hoe 't komt dat een makelaar in koffi – jak to się stało, że makler kawowy, Last & Co, Lauriergracht No 37 – Last & Co, Lauriergracht nr 37, een boek schryft, dat op een roman gelykt – napisał książkę, która przypomina powieść).

Nauwelyks echter was Stern aan zyn werk begonnen, of hy stuitte op moeielykheden. (Ledwo Stern zaczął swoją pracę, a już natknął się na trudności; Nauwelyks echter was Stern aan zyn werk begonnen – Ledwo Stern zaczął swoją pracę, of hy stuitte op moeielykheden – a już natknął się na trudności). Buiten de zwarigheid om uit zooveel bouwstoffen het noodige uittezoeken en te rangschikken, kwamen er gedurig in de handschriften woorden en uitdrukkingen voor, die hy niet begreep, en die ook my vreemd waren. (Oprócz trudności z wybraniem i uporządkowaniem potrzebnych materiałów z tak wielu, w rękopisach ciągle pojawiały się słowa i wyrażenia, których nie rozumiał i które były dla mnie również obce; Buiten de zwarigheid om uit zooveel bouwstoffen het noodige uittezoeken en te rangschikken – Oprócz trudności z wybraniem i uporządkowaniem potrzebnych materiałów z tak wielu, kwamen er gedurig in de handschriften woorden en uitdrukkingen voor – w rękopisach ciągle pojawiały się słowa i wyrażenia, die hy niet begreep, en die ook my vreemd waren – których nie rozumiał i które były dla mnie również obce). Het was meestal javaansch of maleisch. (To było głównie jawajskie lub malajskie; Het was meestal javaansch of maleisch – To było głównie jawajskie lub malajskie). Ook waren hier-en-daar verkortingen aangebracht, die moeielyk te ontcyferen waren. (Były też tu i ówdzie skróty, które trudno było rozszyfrować; Ook waren hier-en-daar verkortingen aangebracht – Były też tu i ówdzie skróty, die moeielyk te ontcyferen waren – które trudno było rozszyfrować). Ik zag in, dat we Sjaalman noodig hadden, en daar ik het voor een jong mensch niet goed vind, dat hy verkeerde konnexien aanknoopt, wilde ik noch Stern noch Frits daarheen zenden. (Zrozumiałem, że potrzebujemy Sjaalmana, a ponieważ nie uważam za właściwe, aby młody człowiek nawiązywał złe kontakty, nie chciałem wysyłać tam ani Sterna, ani Fritsa; Ik zag in – Zrozumiałem, dat we Sjaalman noodig hadden – że potrzebujemy Sjaalmana, en daar ik het voor een jong mensch niet goed vind – a ponieważ nie uważam za właściwe, dat hy verkeerde konnexien aanknoopt – aby młody człowiek nawiązywał złe kontakty, wilde ik noch Stern noch Frits daarheen zenden – nie chciałem wysyłać tam ani Sterna, ani Fritsa). Ik nam suikergoed mee, dat overgebleven was van den laatsten krans-avend want ik denk altyd aan alles – en ik zocht hem op. (Zabrałem ze sobą cukierki, które zostały z ostatniego wieczoru kręgu, ponieważ zawsze o wszystkim pamiętam – i go odnalazłem; Ik nam suikergoed mee – Zabrałem ze sobą cukierki, dat overgebleven was van den laatsten krans-avend – które zostały z ostatniego wieczoru kręgu, want ik denk altyd aan alles – ponieważ zawsze o wszystkim pamiętam, en ik zocht hem op – i go odnalazłem). Schitterend was zyn verblyf niet, maar de gelykheid voor alle menschen, dus ook wat hun woningen aangaat, is een hersenschim. (Jego mieszkanie nie było wspaniałe, ale równość dla wszystkich ludzi, w tym ich mieszkań, jest iluzją; Schitterend was zyn verblyf niet – Jego mieszkanie nie było wspaniałe, maar de gelykheid voor alle menschen – ale równość dla wszystkich ludzi, dus ook wat hun woningen aangaat, is een hersenschim – w tym ich mieszkań, jest iluzją). Hyzelf had dit gezegd in zyn verhandeling over de aanspraken op geluk. (On sam powiedział to w swoim traktacie o roszczeniach do szczęścia; Hyzelf had dit gezegd – On sam powiedział to, in zyn verhandeling over de aanspraken op geluk – w swoim traktacie o roszczeniach do szczęścia). Bovendien, ik houd niet van menschen die altyd ontevreden zyn. (Ponadto, nie lubię ludzi, którzy są zawsze niezadowoleni; Bovendien, ik houd niet van menschen die altyd ontevreden zyn – Ponadto, nie lubię ludzi, którzy są zawsze niezadowoleni).

Het was in de Lange-leidsche-dwarsstraat, op een achterkamer. (To było na Lange-leidsche-dwarsstraat, w tylnym pokoju; Het was in de Lange-leidsche-dwarsstraat – To było na Lange-leidsche-dwarsstraat, op een achterkamer – w tylnym pokoju). In 't onderhuis woonde een uitdrager die allerlei dingen verkocht, kopjes, schotels, meubels, oude boeken, glaswerk, portretten van Van Speyk, en zoo al meer. (Na parterze mieszkał handlarz, który sprzedawał różne rzeczy: filiżanki, talerze, meble, stare książki, szkło, portrety Van Speyka i wiele innych; In 't onderhuis woonde een uitdrager – Na parterze mieszkał handlarz, die allerlei dingen verkocht – który sprzedawał różne rzeczy, kopjes, schotels, meubels, oude boeken, glaswerk, portretten van Van Speyk, en zoo al meer – filiżanki, talerze, meble, stare książki, szkło, portrety Van Speyka i wiele innych). Ik was zeer bang iets te breken, want in zoo'n geval vorderen de menschen altyd meer geld voor de zaken, dan ze waard zyn. (Bardzo bałem się coś złamać, bo w takim przypadku ludzie zawsze żądają więcej pieniędzy za rzeczy, niż są warte; Ik was zeer bang iets te breken – Bardzo bałem się coś złamać, want in zoo'n geval vorderen de menschen altyd meer geld voor de zaken – bo w takim przypadku ludzie zawsze żądają więcej pieniędzy za rzeczy, dan ze waard zyn – niż są warte). Een klein meisje zat op de stoep, en kleedde haar pop aan. (Mała dziewczynka siedziała na schodach i ubierała swoją lalkę; Een klein meisje zat op de stoep – Mała dziewczynka siedziała na schodach, en kleedde haar pop aan – i ubierała swoją lalkę). Ik vroeg of m'nheer Sjaalman daar woonde? (Zapytałem, czy pan Sjaalman tam mieszka?; Ik vroeg of m'nheer Sjaalman daar woonde – Zapytałem, czy pan Sjaalman tam mieszka?). Ze liep weg, en de moeder kwam. (Ona uciekła, a przyszła matka; Ze liep weg, en de moeder kwam – Ona uciekła, a przyszła matka).

Ja, die woont hier, meneer. (Tak, on tu mieszka, proszę pana; Ja, die woont hier, meneer – Tak, on tu mieszka, proszę pana). Gaat uwee maar de trap op, na 'et eerste pertaal, en dan de trap na 'et tweede pertaal, en dan nog 'en trap, en dan is uwee-d-er, want uwe komt er vanzelf. (Proszę iść schodami na pierwsze piętro, potem na drugie piętro, a potem jeszcze jedno piętro, i tam pan będzie, bo sam pan tam dotrze; Gaat uwee maar de trap op, na 'et eerste pertaal – Proszę iść schodami na pierwsze piętro, en dan de trap na 'et tweede pertaal – potem na drugie piętro, en dan nog 'en trap – a potem jeszcze jedno piętro, en dan is uwee-d-er – i tam pan będzie, want uwe komt er vanzelf – bo sam pan tam dotrze). Myntje, ga 'es eefe segge datter 'en heer is. (Myntje, idź powiedz, że jest tu pan; Myntje, ga 'es eefe segge datter 'en heer is – Myntje, idź powiedz, że jest tu pan). Wie kanse segge, dat er is, meneer? (Kto może mu powiedzieć, że jest tu pan, proszę pana?; Wie kanse segge, dat er is, meneer – Kto może mu powiedzieć, że jest tu pan, proszę pana?)

Ik zei dat ik m'nheer Droogstoppel was, makelaar in koffi, van de Lauriergracht, maar dat ik mezelf wel zou aandienen. (Powiedziałem, że jestem panem Droogstoppelem, maklerem kawowym z Lauriergracht, ale sam się przedstawię; Ik zei dat ik m'nheer Droogstoppel was – Powiedziałem, że jestem panem Droogstoppelem, makelaar in koffi, van de Lauriergracht – maklerem kawowym z Lauriergracht, maar dat ik mezelf wel zou aandienen – ale sam się przedstawię). Ik klom zoo hoog als gezegd was, en hoorde in het derde portaal een kinderstem zingen: strakjes komt vader, die zoete papa. (Wspiąłem się tak wysoko, jak powiedziano, i usłyszałem na trzecim piętrze dziecięcy głos śpiewający: zaraz przyjdzie tata, ten słodki tata; Ik klom zoo hoog als gezegd was – Wspiąłem się tak wysoko, jak powiedziano, en hoorde in het derde portaal een kinderstem zingen – i usłyszałem na trzecim piętrze dziecięcy głos śpiewający, strakjes komt vader, die zoete papa – zaraz przyjdzie tata, ten słodki tata). Ik klopte, en de deur werd geopend door een vrouw of dame – ik weet zelf niet recht wat ik van haar maken moest. (Zapukałem, a drzwi otworzyła kobieta lub dama – sam nie wiem, co o niej myśleć; Ik klopte, en de deur werd geopend door een vrouw of dame – Zapukałem, a drzwi otworzyła kobieta lub dama, ik weet zelf niet recht wat ik van haar maken moest – sam nie wiem, co o niej myśleć). Ze zag zeer bleek. (Wyglądała bardzo blado; Ze zag zeer bleek – Wyglądała bardzo blado). Haar trekken droegen sporen van vermoeidheid, en deden me denken aan myn vrouw als de wasch beredderd is. (Jej rysy nosiły ślady zmęczenia i przypominały mi moją żonę, gdy pranie jest gotowe; Haar trekken droegen sporen van vermoeidheid – Jej rysy nosiły ślady zmęczenia, en deden me denken aan myn vrouw als de wasch beredderd is – i przypominały mi moją żonę, gdy pranie jest gotowe). Ze was gekleed in een wit lang hemd, of jak zonder schoot, dat haar tot de knieën hing, en aan de voorzyde met een zwart speldje was vastgemaakt. (Była ubrana w białą długą koszulę lub kaftan bez spódnicy, który sięgał jej do kolan i był przypięty z przodu czarną spinką; Ze was gekleed in een wit lang hemd – Była ubrana w białą długą koszulę, of jak zonder schoot – lub kaftan bez spódnicy, dat haar tot de knieën hing – który sięgał jej do kolan, en aan de voorzyde met een zwart speldje was vastgemaakt – i był przypięty z przodu czarną spinką). In-plaats van een behoorlyke japon of rok, droeg ze daaronder een stuk donker gebloemd lynwaad, dat eenige malen om het lyf gewikkeld scheen, en hare heupen en knieën vry nauw omsloot. (Zamiast porządnej sukni lub spódnicy, miała na sobie kawałek ciemnego kwiecistego płótna, który wydawał się być kilkakrotnie owinięty wokół ciała i dość ciasno przylegał do jej bioder i kolan; In-plaats van een behoorlyke japon of rok – Zamiast porządnej sukni lub spódnicy, droeg ze daaronder een stuk donker gebloemd lynwaad – miała na sobie kawałek ciemnego kwiecistego płótna, dat eenige malen om het lyf gewikkeld scheen – który wydawał się być kilkakrotnie owinięty wokół ciała, en hare heupen en knieën vry nauw omsloot – i dość ciasno przylegał do jej bioder i kolan). Er was geen spoor van plooien, wydte of omvang, zooals dit by een vrouw toch behoort. (Nie było śladu fałd, szerokości ani objętości, jak to u kobiet powinno być; Er was geen spoor van plooien, wydte of omvang – Nie było śladu fałd, szerokości ani objętości, zooals dit by een vrouw toch behoort – jak to u kobiet powinno być). Ik was bly dat ik Frits niet gezonden had, want haar kleeding kwam me zeer onkiesch voor, en het vreemde daarvan werd nog verhoogd door de losheid waarmee ze zich bewoog, als vond ze zich heel goed zoo. (Cieszyłem się, że nie wysłałem Fritsa, ponieważ jej strój wydawał mi się bardzo nieprzyzwoity, a dziwność tego była jeszcze bardziej podkreślona przez swobodę, z jaką się poruszała, jakby czuła się w nim bardzo dobrze; Ik was bly dat ik Frits niet gezonden had – Cieszyłem się, że nie wysłałem Fritsa, want haar kleeding kwam me zeer onkiesch voor – ponieważ jej strój wydawał mi się bardzo nieprzyzwoity, en het vreemde daarvan werd nog verhoogd door de losheid waarmee ze zich bewoog – a dziwność tego była jeszcze bardziej podkreślona przez swobodę, z jaką się poruszała, als vond ze zich heel goed zoo – jakby czuła się w nim bardzo dobrze). Het mensch scheen volstrekt niet te weten dat ze er niet uitzag als andere vrouwen. (Kobieta wydawała się zupełnie nie zdawać sobie sprawy, że nie wygląda jak inne kobiety; Het mensch scheen volstrekt niet te weten – Kobieta wydawała się zupełnie nie zdawać sobie sprawy, dat ze er niet uitzag als andere vrouwen – że nie wygląda jak inne kobiety). Ook kwam het me voor, dat ze volstrekt niet verlegen was over myn komst. (Również wydawało mi się, że wcale nie była zawstydzona moim przybyciem; Ook kwam het me voor – Również wydawało mi się, dat ze volstrekt niet verlegen was over myn komst – że wcale nie była zawstydzona moim przybyciem). Ze verborg niets onder de tafel, verschoof de stoelen niet, en deed niets van wat toch het gebruik is, als er een vreemdeling komt van een deftig voorkomen. (Nie ukrywała nic pod stołem, nie przesuwała krzeseł i nie robiła nic, co zwykle robi się, gdy przychodzi obcy o poważnym wyglądzie; Ze verborg niets onder de tafel – Nie ukrywała nic pod stołem, verschoof de stoelen niet – nie przesuwała krzeseł, en deed niets van wat toch het gebruik is – i nie robiła nic, co zwykle robi się, als er een vreemdeling komt van een deftig voorkomen – gdy przychodzi obcy o poważnym wyglądzie).

Ze had, als een Chinesche, de haren achter over gekamd, en die achter het hoofd in een soort van strik of knoop saamgebonden. (Miała włosy zaczesane do tyłu jak Chinka i związane z tyłu głowy w rodzaj kokardki lub węzła; Ze had, als een Chinesche, de haren achter over gekamd – Miała włosy zaczesane do tyłu jak Chinka, en die achter het hoofd in een soort van strik of knoop saamgebonden – i związane z tyłu głowy w rodzaj kokardki lub węzła). Later heb ik vernomen dat haar kleeding een soort van indische dracht is, die ze daar-te-lande sarong en kabaai noemen, maar ik vond het heel leelyk. (Później dowiedziałem się, że jej strój to rodzaj indyjskiego ubioru, który tam nazywają sarong i kabaai, ale uważałem go za bardzo brzydki; Later heb ik vernomen dat haar kleeding een soort van indische dracht is – Później dowiedziałem się, że jej strój to rodzaj indyjskiego ubioru, die ze daar-te-lande sarong en kabaai noemen – który tam nazywają sarong i kabaai, maar ik vond het heel leelyk – ale uważałem go za bardzo brzydki).

Is u juffrouw Sjaalman? vroeg ik. (Czy jest pani Sjaalman? – zapytałem; Is u juffrouw Sjaalman – Czy jest pani Sjaalman, vroeg ik – zapytałem).

Wien heb ik de eer te spreken? zeide zy, en wel op een toon waarin iets lag, alsof ook ik wat eer had moeten brengen in myn vraag. (Z kim mam zaszczyt rozmawiać? – odpowiedziała, i to tonem, w którym było coś, jakbym również ja powinien okazać pewien szacunek w moim pytaniu; Wien heb ik de eer te spreken? – Z kim mam zaszczyt rozmawiać, zeide zy – odpowiedziała, en wel op een toon waarin iets lag, alsof ook ik wat eer had moeten brengen in myn vraag – i to tonem, w którym było coś, jakbym również ja powinien okazać pewien szacunek w moim pytaniu).

Nu, van komplimenten houd ik niet. (Cóż, nie lubię komplementów; Nu, van komplimenten houd ik niet – Cóż, nie lubię komplementów). Met een principaal is dit wat anders, en ik ben te lang by de zaken, om myn wereld niet te kennen. (Z głównym klientem to co innego, a ja jestem zbyt długo w interesach, by nie znać swojego świata; Met een principaal is dit wat anders – Z głównym klientem to co innego, en ik ben te lang by de zaken, om myn wereld niet te kennen – a ja jestem zbyt długo w interesach, by nie znać swojego świata). Maar om daar veel omslag te verkoopen op een derde verdieping, vond ik niet noodig. (Ale sprzedawać tam dużo ceremonii na trzecim piętrze nie uważałem za konieczne; Maar om daar veel omslag te verkoopen op een derde verdieping – Ale sprzedawać tam dużo ceremonii na trzecim piętrze, vond ik niet noodig – nie uważałem za konieczne). Ik zei dus kort-af, dat ik m'nheer Droogstoppel was, makelaar in koffi, Lauriergracht, No 37, en dat ik haar man spreken wilde. (Powiedziałem więc krótko, że jestem panem Droogstoppelem, maklerem kawowym z Lauriergracht 37, i że chcę rozmawiać z jej mężem; Ik zei dus kort-af – Powiedziałem więc krótko, dat ik m'nheer Droogstoppel was – że jestem panem Droogstoppelem, makelaar in koffi, Lauriergracht, No 37 – maklerem kawowym z Lauriergracht 37, en dat ik haar man spreken wilde – i że chcę rozmawiać z jej mężem). Wel ja, waarom zou ik omslag maken? (No cóż, dlaczego miałbym robić ceregiele?; Wel ja, waarom zou ik omslag maken? – No cóż, dlaczego miałbym robić ceregiele?)

Ze wees my een matten stoeltjen aan, en nam een klein meisje op den schoot, dat op den grond zat te spelen. (Wskazała mi matowe krzesło i wzięła na kolana małą dziewczynkę, która bawiła się na podłodze; Ze wees my een matten stoeltjen aan – Wskazała mi matowe krzesło, en nam een klein meisje op den schoot – i wzięła na kolana małą dziewczynkę, dat op den grond zat te spelen – która bawiła się na podłodze). De kleine jongen dien ik had hooren zingen, zag me strak aan, en bekeek me van 't hoofd tot de voeten. (Mały chłopiec, którego słyszałem śpiewającego, patrzył na mnie intensywnie i oglądał mnie od stóp do głów; De kleine jongen dien ik had hooren zingen – Mały chłopiec, którego słyszałem śpiewającego, zag me strak aan – patrzył na mnie intensywnie, en bekeek me van 't hoofd tot de voeten – i oglądał mnie od stóp do głów). Die scheen ook volstrekt niet verlegen! (Ten też wcale nie wydawał się zawstydzony!; Die scheen ook volstrekt niet verlegen! – Ten też wcale nie wydawał się zawstydzony!) Het was een knaapje van een jaar of zes, ook al vreemd gekleed. (To był chłopiec w wieku około sześciu lat, również dziwnie ubrany; Het was een knaapje van een jaar of zes – To był chłopiec w wieku około sześciu lat, ook al vreemd gekleed – również dziwnie ubrany). Zyn wyd broekje reikte ter-nauwernood tot de helft van de dy, en de beentjes waren bloot van daar tot aan den enkel. (Jego szerokie spodenki ledwo sięgały połowy uda, a nogi były gołe od tego miejsca do kostki; Zyn wyd broekje reikte ter-nauwernood tot de helft van de dy – Jego szerokie spodenki ledwo sięgały połowy uda, en de beentjes waren bloot van daar tot aan den enkel – a nogi były gołe od tego miejsca do kostki). Heel indecent, vind ik. (Uważam to za bardzo nieprzyzwoite; Heel indecent, vind ik – Uważam to za bardzo nieprzyzwoite). ‘Kom je om papa te spreken?’ vroeg hy op-eens, en ik begreep terstond dat de opvoeding van dat knaapje veel te wenschen overliet, anders had hy: ‘komt u’ gezegd. (Przyszedłeś porozmawiać z tatą? – zapytał nagle, i od razu zrozumiałem, że wychowanie tego chłopca pozostawia wiele do życzenia, inaczej powiedziałby: 'przyszedł pan'; Kom je om papa te spreken? – Przyszedłeś porozmawiać z tatą? vroeg hy op-eens – zapytał nagle, en ik begreep terstond dat de opvoeding van dat knaapje veel te wenschen overliet – i od razu zrozumiałem, że wychowanie tego chłopca pozostawia wiele do życzenia, anders had hy: ‘komt u’ gezegd – inaczej powiedziałby: 'przyszedł pan'). Maar omdat ik met myn houding verlegen was, en wel wat praten wilde, antwoordde ik: (Ale ponieważ byłem zakłopotany moją postawą i chciałem porozmawiać, odpowiedziałem; Maar omdat ik met myn houding verlegen was – Ale ponieważ byłem zakłopotany moją postawą, en wel wat praten wilde – i chciałem porozmawiać, antwoordde ik – odpowiedziałem):

Ja, kereltje, ik kom om je papa te spreken. (Tak, chłopcze, przyszedłem porozmawiać z twoim tatą; Ja, kereltje, ik kom om je papa te spreken – Tak, chłopcze, przyszedłem porozmawiać z twoim tatą). Zou hy spoedig komen, denkje? (Myślisz, że wkrótce przyjdzie?; Zou hy spoedig komen, denkje? – Myślisz, że wkrótce przyjdzie?)

Dat weet ik niet. (Nie wiem tego; Dat weet ik niet – Nie wiem tego). Hy is uit, en zoekt geld om een verfdoos voor me te koopen. (Wyszedł i szuka pieniędzy, żeby kupić mi zestaw do malowania; Hy is uit – Wyszedł, en zoekt geld om een verfdoos voor me te koopen – i szuka pieniędzy, żeby kupić mi zestaw do malowania). (Frits zegt: verwdoos, maar dit doe ik niet. Verf is verf, en geen verw.) (Frits mówi: verwdoos, ale tego nie zrobię. Verf to farba, a nie verw; Frits zegt: verwdoos, maar dit doe ik niet – Frits mówi: verwdoos, ale tego nie zrobię, Verf is verf, en geen verw – Farba to farba, a nie verw).

Stil, myn jongen, zei de vrouw. (Cicho, mój chłopcze, powiedziała kobieta; Stil, myn jongen – Cicho, mój chłopcze, zei de vrouw – powiedziała kobieta). Speel wat met je prenten, of met de chinesche speeldoos. (Pobaw się trochę swoimi obrazkami lub chińskim pudełkiem do zabawy; Speel wat met je prenten – Pobaw się trochę swoimi obrazkami, of met de chinesche speeldoos – lub chińskim pudełkiem do zabawy).

Je weet immers dat die m'nheer gister alles heeft meegenomen. (Wiesz przecież, że ten pan wczoraj wszystko zabrał; Je weet immers dat die m'nheer gister alles heeft meegenomen – Wiesz przecież, że ten pan wczoraj wszystko zabrał).

Ook zyn moeder noemde hy: je, en er scheen een ‘heer’ geweest te zyn, die alles ‘meegenomen had’…een vroolyk bezoek! (Nazywał również swoją matkę: „ty”, i wydawało się, że był tam „pan”, który wszystko „zabrał”… wesoła wizyta!; Ook zyn moeder noemde hy: je – Nazywał również swoją matkę: „ty”, en er scheen een ‘heer’ geweest te zyn, die alles ‘meegenomen had’ – i wydawało się, że był tam „pan”, który wszystko „zabrał”, een vroolyk bezoek – wesoła wizyta!). De vrouw scheen ook niet opgeruimd, want ter-sluik wischte zy haar oog af, terwyl zy 't kleine meisje by haar broertje bracht. (Kobieta też nie wydawała się być w dobrym nastroju, bo ukradkiem otarła oko, gdy przyniosła małą dziewczynkę do jej brata; De vrouw scheen ook niet opgeruimd – Kobieta też nie wydawała się być w dobrym nastroju, want ter-sluik wischte zy haar oog af – bo ukradkiem otarła oko, terwyl zy 't kleine meisje by haar broertje bracht – gdy przyniosła małą dziewczynkę do jej brata). ‘Dáár, zeide zy, speel wat met Nonni.’ (Tam, powiedziała, pobaw się trochę z Nonni; Dáár, zeide zy – Tam, powiedziała, speel wat met Nonni – pobaw się trochę z Nonni). Een rare naam. (Dziwne imię; Een rare naam – Dziwne imię). En dit deed hy. (I tak zrobił; En dit deed hy – I tak zrobił).

Wel juffrouw, vroeg ik, verwacht u spoedig uw man? (Cóż, proszę pani, zapytałem, czy spodziewa się pani wkrótce swojego męża?; Wel juffrouw – Cóż, proszę pani, verwacht u spoedig uw man? – czy spodziewa się pani wkrótce swojego męża?)

Ik kan 't niet bepalen, antwoordde zy. (Nie mogę tego określić, odpowiedziała; Ik kan 't niet bepalen – Nie mogę tego określić, antwoordde zy – odpowiedziała).

Daar liet op-eens de kleine jongen, die met zyn zusje schuitjevaren gespeeld had, deze in den steek, en vroeg my: (Nagle mały chłopiec, który bawił się z siostrą w łódkę, przestał i zapytał mnie; Daar liet op-eens de kleine jongen – Nagle mały chłopiec, die met zyn zusje schuitjevaren gespeeld had – który bawił się z siostrą w łódkę, deze in den steek – przestał, en vroeg my – i zapytał mnie):

M'nheer, waarom zeg je tegen mama: juffrouw? (Proszę pana, dlaczego mówi pan do mamy: juffrouw?; M'nheer, waarom zeg je tegen mama: juffrouw – Proszę pana, dlaczego mówi pan do mamy: juffrouw?)

Hoe dan, kereltje, zei ik, wat moet ik dan zeggen? (Jak więc, chłopcze, zapytałem, co powinienem wtedy powiedzieć?; Hoe dan, kereltje – Jak więc, chłopcze, zei ik – zapytałem, wat moet ik dan zeggen – co powinienem wtedy powiedzieć?)

Wel…zooals andere menschen! (Cóż… jak inni ludzie!; Wel…zooals andere menschen – Cóż… jak inni ludzie!) De juffrouw is beneden. (Juffrouw jest na dole; De juffrouw is beneden – Juffrouw jest na dole). Ze verkoopt schotels en priktollen. (Sprzedaje talerze i bączki; Ze verkoopt schotels en priktollen – Sprzedaje talerze i bączki).

Nu ben ik makelaar in koffi – Last & Co, Lauriergracht, No 37 – we zyn met ons dertienen op 't kantoor, en als ik Stern meereken, die geen salaris ontvangt, zyn er veertien. (Teraz jestem maklerem kawowym – Last & Co, Lauriergracht nr 37 – mamy trzynastu w biurze, a jeśli liczyć Sterna, który nie otrzymuje wynagrodzenia, jest nas czternastu; Nu ben ik makelaar in koffi – Teraz jestem maklerem kawowym, Last & Co, Lauriergracht, No 37 – Last & Co, Lauriergracht nr 37, we zyn met ons dertienen op 't kantoor – mamy trzynastu w biurze, en als ik Stern meereken – a jeśli liczyć Sterna, die geen salaris ontvangt – który nie otrzymuje wynagrodzenia, zyn er veertien – jest nas czternastu). Welnu, myn vrouw is: juffrouw, en moest ik nu tegen dàt mensch: mevrouw zeggen? (Cóż, moja żona to juffrouw, a czy teraz miałbym mówić do tej kobiety: pani?; Welnu, myn vrouw is: juffrouw – Cóż, moja żona to juffrouw, en moest ik nu tegen dàt mensch: mevrouw zeggen? – a czy teraz miałbym mówić do tej kobiety: pani?) Dit ging toch niet! (To nie mogło tak być!; Dit ging toch niet – To nie mogło tak być!) Ieder moet in zyn stand blyven, en wat meer is, gister hadden de deurwaarders den boel weggehaald. (Każdy powinien trzymać się swojego stanu, a co więcej, wczoraj komornicy zabrali cały dobytek; Ieder moet in zyn stand blyven – Każdy powinien trzymać się swojego stanu, en wat meer is, gister hadden de deurwaarders den boel weggehaald – a co więcej, wczoraj komornicy zabrali cały dobytek). Ik vond myn: juffrouw dus wèl, en bleef er by. (Uważałem więc moje: juffrouw za właściwe i pozostałem przy tym; Ik vond myn: juffrouw dus wèl – Uważałem więc moje: juffrouw za właściwe, en bleef er by – i pozostałem przy tym).

Ik vroeg waarom Sjaalman zich niet by my had aangemeld om zyn pak terug te halen? (Zapytałem, dlaczego Sjaalman nie zgłosił się do mnie, żeby odebrać swoją paczkę?; Ik vroeg waarom Sjaalman zich niet by my had aangemeld om zyn pak terug te halen – Zapytałem, dlaczego Sjaalman nie zgłosił się do mnie, żeby odebrać swoją paczkę?) Ze scheen er van te weten, en zei, dat zy op-reis waren geweest, en wel naar Brussel. (Wyglądała na świadomą tego i powiedziała, że byli w podróży, a mianowicie w Brukseli; Ze scheen er van te weten – Wyglądała na świadomą tego, en zei, dat zy op-reis waren geweest – i powiedziała, że byli w podróży, en wel naar Brussel – a mianowicie w Brukseli). Dat hy daar voor de Indépendance gewerkt had, maar dat hy er niet had kunnen blyven, omdat zyn artikels oorzaak waren dat het blad aan de fransche grenzen zoo dikwyls werd afgewezen. (Że pracował tam dla „Indépendance”, ale nie mógł tam zostać, ponieważ jego artykuły były powodem, dla którego gazeta była tak często odrzucana na francuskich granicach; Dat hy daar voor de Indépendance gewerkt had – Że pracował tam dla „Indépendance”, maar dat hy er niet had kunnen blyven – ale nie mógł tam zostać, omdat zyn artikels oorzaak waren dat het blad aan de fransche grenzen zoo dikwyls werd afgewezen – ponieważ jego artykuły były powodem, dla którego gazeta była tak często odrzucana na francuskich granicach). Dat ze sedert eenige dagen in Amsterdam teruggekeerd waren, omdat Sjaalman hier een betrekking zou krygen… (Że wrócili do Amsterdamu kilka dni temu, ponieważ Sjaalman miał tu dostać pracę…; Dat ze sedert eenige dagen in Amsterdam teruggekeerd waren – Że wrócili do Amsterdamu kilka dni temu, omdat Sjaalman hier een betrekking zou krygen – ponieważ Sjaalman miał tu dostać pracę…)

Zeker by Gaafzuiger? vroeg ik. (Na pewno u Gaafzuigera? – zapytałem; Zeker by Gaafzuiger? – Na pewno u Gaafzuigera? vroeg ik – zapytałem).

Ja, dat was het! (Tak, to było to!; Ja, dat was het! – Tak, to było to!) Maar dit was tegengeloopen, zeide zy. (Ale to się nie udało, powiedziała; Maar dit was tegengeloopen – Ale to się nie udało, zeide zy – powiedziała). Nu, hiervan wist ik meer dan zyzelf. (Cóż, wiedziałem o tym więcej niż ona sama; Nu, hiervan wist ik meer dan zyzelf – Cóż, wiedziałem o tym więcej niż ona sama). Hy had de Aglaia laten vallen, en was lui, pedant en ziekelyk…precies, dáárom was hy weggejaagd. (Upuścił Aglaia, był leniwy, pedantyczny i chorowity… dokładnie dlatego został wyrzucony; Hy had de Aglaia laten vallen – Upuścił Aglaia, en was lui, pedant en ziekelyk – i był leniwy, pedantyczny i chorowity, precies, dáárom was hy weggejaagd – dokładnie dlatego został wyrzucony).

En, ging ze voort, dat hy zeker dezer dagen by my komen zou, en misschien wel juist naar my toe was, om antwoord te vragen op 't verzoek dat hy my gedaan had. (I dodała, że z pewnością w najbliższych dniach przyjdzie do mnie, a może nawet właśnie do mnie przyszedł, aby zapytać o odpowiedź na prośbę, którą do mnie skierował; En, ging ze voort – I dodała, dat hy zeker dezer dagen by my komen zou – że z pewnością w najbliższych dniach przyjdzie do mnie, en misschien wel juist naar my toe was – a może nawet właśnie do mnie przyszedł, om antwoord te vragen op 't verzoek dat hy my gedaan had – aby zapytać o odpowiedź na prośbę, którą do mnie skierował).

Ik zei dat Sjaalman maar eens komen zou, maar dat hy niet moest schellen, want dit is zoo lastig voor de meid. (Powiedziałem, że Sjaalman powinien przyjść, ale nie powinien dzwonić, bo to jest tak uciążliwe dla służącej; Ik zei dat Sjaalman maar eens komen zou – Powiedziałem, że Sjaalman powinien przyjść, maar dat hy niet moest schellen – ale nie powinien dzwonić, want dit is zoo lastig voor de meid – bo to jest tak uciążliwe dla służącej). Als hy wat wachtte, zei ik, zou de deur wel eens opengaan, als er iemand uit moest. (Jeśli trochę poczeka, powiedziałem, drzwi mogą się otworzyć, gdy ktoś będzie wychodził; Als hy wat wachtte – Jeśli trochę poczeka, zei ik – powiedziałem, zou de deur wel eens opengaan – drzwi mogą się otworzyć, als er iemand uit moest – gdy ktoś będzie wychodził). En toen ging ik heen, en nam myn bruidsuikers weer mee, want, ronduit gezegd, het beviel me daar niet. (A potem poszedłem i zabrałem ze sobą moje cukierki weselne, bo szczerze mówiąc, nie podobało mi się tam; En toen ging ik heen – A potem poszedłem, en nam myn bruidsuikers weer mee – i zabrałem ze sobą moje cukierki weselne, want, ronduit gezegd, het beviel me daar niet – bo szczerze mówiąc, nie podobało mi się tam). Ik voelde me niet op myn gemak. (Nie czułem się swobodnie; Ik voelde me niet op myn gemak – Nie czułem się swobodnie). Een makelaar is toch geen kruier, dunkt me, en ik beweer dat ik er fatsoenlyk uitzie. (Makler nie jest przecież tragarzem, myślę, i twierdzę, że wyglądam przyzwoicie; Een makelaar is toch geen kruier – Makler nie jest przecież tragarzem, dunkt me – myślę, en ik beweer dat ik er fatsoenlyk uitzie – i twierdzę, że wyglądam przyzwoicie). Ik had myn jas met bont aan, en toch zat ze daar zoo eenvoudig, en praatte zoo kalm met haar kinderen, alsof ze alleen was. (Miałem na sobie futrzaną kurtkę, a ona siedziała tam tak prosto i rozmawiała tak spokojnie ze swoimi dziećmi, jakby była sama; Ik had myn jas met bont aan – Miałem na sobie futrzaną kurtkę, en toch zat ze daar zoo eenvoudig – a ona siedziała tam tak prosto, en praatte zoo kalm met haar kinderen – i rozmawiała tak spokojnie ze swoimi dziećmi, alsof ze alleen was – jakby była sama). Bovendien ze scheen geschreid te hebben, en ontevreden menschen kan ik niet verdragen. (Ponadto, wydawało się, że płakała, a nie mogę znieść niezadowolonych ludzi; Bovendien ze scheen geschreid te hebben – Ponadto, wydawało się, że płakała, en ontevreden menschen kan ik niet verdragen – a nie mogę znieść niezadowolonych ludzi). Ook was 't er koud en ongezellig – zeker omdat de boel weggehaald was – en ik houd veel van gezelligheid in een kamer. (Było tam również zimno i nieprzyjemnie – zapewne dlatego, że cały dobytek został zabrany – a ja bardzo lubię przytulność w pokoju; Ook was 't er koud en ongezellig – Było tam również zimno i nieprzyjemnie, zeker omdat de boel weggehaald was – zapewne dlatego, że cały dobytek został zabrany, en ik houd veel van gezelligheid in een kamer – a ja bardzo lubię przytulność w pokoju). Onder het naar-huis gaan besloot ik het met Bastiaans nog eens aantezien, omdat ik niet gaarne iemand op-straat zet. (Wracając do domu, postanowiłem jeszcze raz przyjrzeć się sprawie z Bastiaansem, ponieważ nie lubię wyrzucać nikogo na ulicę; Onder het naar-huis gaan besloot ik het met Bastiaans nog eens aantezien – Wracając do domu, postanowiłem jeszcze raz przyjrzeć się sprawie z Bastiaansem, omdat ik niet gaarne iemand op-straat zet – ponieważ nie lubię wyrzucać nikogo na ulicę).

Nu volgt de eerste week van Stern. (Teraz nadchodzi pierwszy tydzień Sterna; Nu volgt de eerste week van Stern – Teraz nadchodzi pierwszy tydzień Sterna). Het spreekt vanzelf dat er veel in voorkomt, dat my niet bevalt. (Oczywiście, że jest tam wiele rzeczy, które mi się nie podobają; Het spreekt vanzelf dat er veel in voorkomt – Oczywiście, że jest tam wiele rzeczy, dat my niet bevalt – które mi się nie podobają). Maar ik moet me houden aan artikel twee, en de Rosemeyers hebben 't goed gevonden. (Ale muszę trzymać się artykułu drugiego, a Rosemeyerowie to zaakceptowali; Maar ik moet me houden aan artikel twee – Ale muszę trzymać się artykułu drugiego, en de Rosemeyers hebben 't goed gevonden – a Rosemeyerowie to zaakceptowali). Ik geloof, dat ze Stern in de hoogte steken, omdat hy een oom heeft te Hamburg, die in suiker doet. (Myślę, że chwalą Sterna, ponieważ ma wujka w Hamburgu, który handluje cukrem; Ik geloof, dat ze Stern in de hoogte steken – Myślę, że chwalą Sterna, omdat hy een oom heeft te Hamburg, die in suiker doet – ponieważ ma wujka w Hamburgu, który handluje cukrem).

Sjaalman was er inderdaad geweest. (Sjaalman rzeczywiście tam był; Sjaalman was er inderdaad geweest – Sjaalman rzeczywiście tam był). Hy had Stern gesproken, en aan dezen eenige woorden en zaken uitgelegd, die hy niet begreep. (Rozmawiał ze Sternem i wyjaśnił mu kilka słów i spraw, których nie rozumiał; Hy had Stern gesproken – Rozmawiał ze Sternem, en aan dezen eenige woorden en zaken uitgelegd – i wyjaśnił mu kilka słów i spraw, die hy niet begreep – których nie rozumiał). Die Stern niet begreep, meen ik. (Których Stern nie rozumiał, mam na myśli; Die Stern niet begreep, meen ik – Których Stern nie rozumiał, mam na myśli). Ik verzoek nu den lezer de volgende hoofdstukken doortebyten, dan beloof ik naderhand weer iets van meer solieden aard, van my, Batavus Droogstoppel, makelaar in koffi: Last & Co, Lauriergracht, No 37. (Proszę teraz czytelnika o przeczytanie kolejnych rozdziałów, a potem obiecuję znowu coś bardziej solidnego ode mnie, Batavusa Droogstoppela, maklera kawowego: Last & Co, Lauriergracht, nr 37; Ik verzoek nu den lezer de volgende hoofdstukken doortebyten – Proszę teraz czytelnika o przeczytanie kolejnych rozdziałów, dan beloof ik naderhand weer iets van meer solieden aard – a potem obiecuję znowu coś bardziej solidnego, van my, Batavus Droogstoppel, makelaar in koffi – ode mnie, Batavusa Droogstoppela, maklera kawowego: Last & Co, Lauriergracht, No 37 – Last & Co, Lauriergracht, nr 37).

Rozdział 5: Podróż do Lebak

Vyfde hoofdstuk

Er was des morgens te tien ure een ongewone beweging op den grooten weg die de afdeeling Pandeglang verbindt met Lebak. (O dziesiątej rano na głównej drodze łączącej oddział Pandeglang z Lebak panował niezwykły ruch; des morgens – rano, ongewone beweging – niezwykły ruch, grooten weg – główna droga, afdeeling – oddział, verbindt – łączy, Lebak – Lebak).

‘Groote weg’ is misschien wat veel gezegd voor 't breed voetpad dat men, uit beleefdheid en by-gebrek aan beter, de ‘weg’ noemde. (‘Groote weg’ to być może za dużo powiedziane na szeroką ścieżkę, którą z grzeczności i braku lepszego, nazywano drogą; groote weg – wielka droga, breed voetpad – szeroka ścieżka, beleefdheid – grzeczność, by-gebrek – brak, weg – droga).

Maar als men met een vierspannig rytuig vertrok van Serang, de hoofdplaats der residentie Bantam, met het voornemen zich te begeven naar Rangkas-Betoeng, de nieuwe hoofdplaats van 't Lebaksche, kon men nagenoeg zeker zyn, te-eeniger-tyd daar aantekomen. (Ale jeśli ktoś wyruszył czterokonnym powozem z Serang, głównej miejscowości rezydencji Bantam, z zamiarem udania się do Rangkas-Betoeng, nowej głównej miejscowości Lebak, można było być niemal pewnym, że tam się dotrze; vierspannig rytuig – czterokonny powóz, vertrok – wyruszył, hoofdplaats – główna miejscowość, residentie – rezydencja, voornemen – zamiar, zich te begeven – udać się, nagenoeg zeker – niemal pewnym, te-eeniger-tyd – prędzej czy później, aantekomen – dotrzeć).

't Was dus een weg. (To więc była droga; weg – droga).

Wel bleef men gedurig steken in den modder, die in de Bantamsche laaglanden zwaar, kleierig en klevend is, wel was men telkens genoodzaakt de hulp interoepen van de bewoners der naastby gelegen dorpen – ook al waren ze niet zéér naby, want de dorpen zyn niet menigvuldig in die streken – maar als men er dan eindelyk in geslaagd was, een twintigtal landbouwers uit den omtrek by-een te krygen, duurde het gewoonlyk niet zeer lang, voor men paarden en wagen weder op vasten grond had gebracht. (Często grzęźliśmy w błocie, które na nizinach Bantam jest ciężkie, gliniaste i kleiste, często byliśmy zmuszeni wzywać pomoc mieszkańców pobliskich wiosek – nawet jeśli nie były one bardzo blisko, bo wioski w tych okolicach są rzadkie – ale kiedy w końcu udało się zebrać około dwudziestu rolników z okolicy, zazwyczaj nie trwało długo, zanim konie i wóz zostały z powrotem na twardym gruncie; gedurig steken – często grzęznąć, modder – błoto, Bantamsche laaglanden – niziny Bantam, zwaar – ciężki, kleierig – gliniasty, klevend – kleiste, telkens genoodzaakt – często zmuszeni, hulp interoepen – wzywać pomoc, naastby gelegen dorpen – pobliskie wioski, menigvuldig – liczny, streken – okolice, twintigtal landbouwers – około dwudziestu rolników, omtrek – okolica, by-een te krygen – zebrać, gewoonlyk – zazwyczaj, zeer lang – bardzo długo, paarden en wagen – konie i wóz, weder – ponownie, vasten grond – twardy grunt, gebracht – przyniesiony).

De koetsier klapte met de zweep, de loopers – in Europa zou men, geloof ik, zeggen ‘palfreniers’ of liever, er bestaat in Europa niets wat met deze loopers overeenkomt – die onvergelykbare loopers dan, met hun korte dikke zweepjes, huppelden weer aan de zyde van het vierspan, kreschen onbeschryfelyke geluiden, en sloegen de paarden ter-aanmoediging onder den buik. (Woźnica strzelał z bicza, a biegacze – w Europie powiedzielibyśmy, jak sądzę, ‘palfrenierzy’, a raczej, w Europie nie ma nic, co mogłoby się równać z tymi biegaczami – ci nieporównywalni biegacze, ze swoimi krótkimi, grubymi biczami, znowu podskakiwali po bokach czterokonnego zaprzęgu, wydawali niewyobrażalne dźwięki i uderzali konie pod brzuch, aby je zachęcić; koetsier – woźnica, klapte – strzelał, zweep – bicz, loopers – biegacze, palfreniers – palfrenierzy, onvergelykbare – nieporównywalni, korte dikke zweepjes – krótkie, grube bicze, huppelden – podskakiwali, zyde – bok, vierspan – czterokonny zaprzęg, kreschen – wydawali dźwięki, onbeschryfelyke geluiden – niewyobrażalne dźwięki, sloegen – uderzali, paarden – konie, ter-aanmoediging – aby zachęcić, onder den buik – pod brzuch).

Zóó hotste men dan eenigen tyd voort, tot het verdrietig oogenblik weer daar was, dat men tot over de assen wegzonk in den modder. (Tak więc jechano przez jakiś czas, aż nadszedł smutny moment, gdy znowu zanurzono się w błocie po osie; hotste men voort – jechano, eenigen tyd – jakiś czas, verdrietig oogenblik – smutny moment, wegzonk – zanurzono się, den modder – błoto, tot over de assen – po osie).

Dan begon het geroep om hulp op-nieuw. (Wtedy znowu zaczęto wołać o pomoc; begon – zaczęto, het geroep om hulp – wołać o pomoc, op-nieuw – znowu).

Men wachtte geduldig tot die hulp kwam, en… sukkelde verder. (Czekano cierpliwie, aż przyjdzie pomoc i… ruszono dalej; wachtte – czekano, geduldig – cierpliwie, hulp kwam – pomoc przyszła, sukkelde verder – ruszono dalej).

Dikwyls, als ik dien weg langs ging, was 't my als zou ik hier of daar een wagen vinden met reizigers uit de vorige eeuw, die in den modder gezakt, en vergeten waren. (Często, gdy szedłem tą drogą, wydawało mi się, że tu czy tam znajdę wóz z podróżnikami z poprzedniego wieku, który ugrzązł w błocie i został zapomniany; dikwyls – często, weg langs ging – szedłem tą drogą, was 't my als – wydawało mi się, hier of daar – tu czy tam, een wagen vinden – znaleźć wóz, reizigers uit de vorige eeuw – podróżnicy z poprzedniego wieku, in den modder gezakt – ugrzązł w błocie, vergeten – zapomniany).

Maar dit is me nooit voorgekomen. (Ale to mi się nigdy nie przydarzyło; maar dit is me nooit – ale to mi się nigdy, voorgekomen – przydarzyło).

Ik veronderstel dus dat allen die ooit dezen weg langs kwamen, eindelyk zyn aangeland waar ze wezen wilden. (Zakładam więc, że wszyscy, którzy kiedykolwiek tą drogą szli, ostatecznie dotarli tam, gdzie chcieli; ik veronderstel – zakładam, dus dat allen – więc że wszyscy, ooit dezen weg langs kwamen – kiedykolwiek tą drogą szli, eindelyk – ostatecznie, zyn aangeland – dotarli, waar ze wezen wilden – gdzie chcieli).

Men zou zich zeer vergissen, wanneer men zich van den geheelen grooten weg op Java, een denkbeeld vormde naar den maatstaf van dien weg in 't Lebaksche. (Bardzo by się ktoś pomylił, gdyby wyobraził sobie całą główną drogę na Jawie na podstawie tej drogi w Lebak; zou zich zeer vergissen – bardzo by się pomylił, geheelen grooten weg op Java – cała główna droga na Jawie, een denkbeeld vormde – wyobrazić sobie, naar den maatstaf van dien weg – na podstawie tej drogi, 't Lebaksche – Lebak).

De eigenlyke heirbaan met zyn vele zytakken, die de maarschalk Daendels met groote opoffering van volk deed aanleggen, is inderdaad een prachtig stuk werks, en men staat verbaasd over de geestkracht van den man die, ondanks alle bezwaren welke zyn benyders en tegenstanders in 't moederland hem in den weg legden, den onwil der bevolking en de ontevredenheid der hoofden durfde trotsen, om iets tot-stand te brengen, dat thans nog de bewondering van iederen bezoeker opwekt en verdient. (Właściwa droga główna z wieloma odgałęzieniami, którą marszałek Daendels zbudował kosztem wielkich ofiar ludu, jest rzeczywiście wspaniałym dziełem, a człowiek jest zdumiony duchem człowieka, który mimo wszelkich trudności, jakie stawiali mu jego zazdrośnicy i przeciwnicy w ojczyźnie, śmiał przeciwstawiać się niechęci ludności i niezadowoleniu głów, aby stworzyć coś, co do dziś budzi podziw każdego odwiedzającego i na to zasługuje; eigenlyke heirbaan – właściwa droga główna, vele zytakken – wiele odgałęzień, maarschalk Daendels – marszałek Daendels, groote opoffering van volk – wielkie ofiary ludu, deed aanleggen – zbudował, inderdaad – rzeczywiście, prachtig stuk werks – wspaniałe dzieło, staat verbaasd – jest zdumiony, geestkracht van den man – duch człowieka, ondanks alle bezwaren – mimo wszelkich trudności, zyn benyders – jego zazdrośnicy, tegenstanders – przeciwnicy, moederland – ojczyzna, den weg legden – stawiali trudności, onwil der bevolking – niechęć ludności, ontevredenheid der hoofden – niezadowolenie głów, durfde trotsen – śmiał przeciwstawiać się, iets tot-stand te brengen – stworzyć coś, thans nog – do dziś, bewondering van iederen bezoeker – podziw każdego odwiedzającego, opwekt en verdient – budzi i zasługuje).

Geen paardenpostery dan ook in Europa – zelfs niet in Engeland, Rusland of Hongarye – kan met die op Java worden gelyk gesteld. (Żadna poczta konna w Europie – nawet nie w Anglii, Rosji czy na Węgrzech – nie może być równa tej na Jawie; geen paardenpostery – żadna poczta konna, Europa – Europa, Engeland – Anglia, Rusland – Rosja, Hongarye – Węgry, kan gelyk gesteld – może być równa).

Over hooge bergruggen, langs diepten die u doen yzen, vliegt de zwaar bepakte reiswagen in één galop voort. (Przez wysokie grzbiety górskie, wzdłuż przepaści, które mrożą krew w żyłach, ciężko obciążony powóz leci jednym galopem; hooge bergruggen – wysokie grzbiety górskie, diepten die u doen yzen – przepaści, które mrożą krew w żyłach, zwaar bepakte reiswagen – ciężko obciążony powóz, één galop – jednym galopem, voort – dalej).

De koetsier zit als op den bok genageld, uren, ja, gansche dagen achtereen, en zwaait de zware zweep met yzeren arm. (Woźnica siedzi jak przybity do kozła, godzinami, tak, całymi dniami, i macha ciężkim biczem żelaznym ramieniem; koetsier – woźnica, zit als op den bok genageld – siedzi jak przybity do kozła, uren – godziny, gansche dagen – całymi dniami, achtereen – pod rząd, zwaait – macha, zware zweep – ciężki bicz, yzeren arm – żelazne ramię).

Hy weet juist te berekenen waar en hoeveel hy de hollende paarden moet inhouden, om na vliegend dalen van een berghelling, ginds aan dien hoek… (On dokładnie wie, gdzie i jak bardzo musi powstrzymać pędzące konie, aby po szybkim zjeździe ze zbocza góry, tam na zakręcie…; berekenen – obliczyć, hollende paarden – pędzące konie, inhouden – powstrzymać, vliegend dalen – szybki zjazd, berghhelling – zbocze góry, ginds aan dien hoek – tam na zakręcie).

Myn God, de weg is… weg! We gaan in een afgrond, gilt de onervaren reiziger, daar is geen weg… daar is de diepte! (Boże mój, droga zniknęła! Wpadamy w przepaść, krzyczy niedoświadczony podróżnik, nie ma drogi… tam jest przepaść!; Myn God – Boże mój, de weg is… weg – droga zniknęła, we gaan in een afgrond – wpadamy w przepaść, gilt de onervaren reiziger – krzyczy niedoświadczony podróżnik, geen weg – nie ma drogi, daar is de diepte – tam jest przepaść).

Ja, zoo schynt het. (Tak, tak się wydaje; zoo schynt het – tak się wydaje).

De weg kromt zich, en juist als één galopsprong verder, vasten grond zou doen verliezen aan 't voorspan, wenden zich de paarden, en slingeren het voertuig den hoek om. (Droga zakręca i właśnie gdyby jeszcze jeden galop utraciłby twardy grunt, konie skręcają i pojazd leci w zakręt; weg kromt zich – droga zakręca, één galopsprong verder – jeszcze jeden galop, vasten grond – twardy grunt, zouden doen verliezen – straciłby, voorspan – przód, wenden zich – skręcają, slingeren het voertuig den hoek om – pojazd leci w zakręt).

Ze vliegen de berghoogte op, die ge een oogenblik vroeger niet zaagt, en… de afgrond ligt achter u. (Lecą na szczyt góry, której chwilę wcześniej nie widziałeś, i… przepaść jest za tobą; vliegen de berghoogte op – lecą na szczyt góry, oogenblik vroeger – chwilę wcześniej, niet zaagt – nie widziałeś, afgrond – przepaść, ligt achter u – jest za tobą).

Er zyn, by zulke gelegenheid, oogenblikken dat de wagen alleen rust op de raderen aan de buitenzyde van den boog dien ge beschryft: de middelpuntvliedende kracht heeft de binnenwielen van den grond geheven. (Są chwile, przy takich okazjach, że wóz opiera się tylko na kołach po zewnętrznej stronie łuku, który opisujesz: siła odśrodkowa uniosła wewnętrzne koła nad ziemię; by zulke gelegenheid – przy takich okazjach, oogenblikken – chwile, wagen rust op de raderen – wóz opiera się na kołach, buitenzijde van den boog – zewnętrzna strona łuku, middelpuntvliedende kracht – siła odśrodkowa, binnenwielen – wewnętrzne koła, van den grond geheven – uniosła nad ziemię).

Er behoort koelbloedigheid toe, de oogen niet te sluiten, en wie voor 't eerst op Java reist, schryft aan zyn familie in Europa, dat hy in levensgevaar verkeerd heeft. (Wymaga to zimnej krwi, nie zamykać oczu, a kto po raz pierwszy podróżuje po Jawie, pisze do swojej rodziny w Europie, że był w śmiertelnym niebezpieczeństwie; koelbloedigheid – zimna krew, de oogen niet te sluiten – nie zamykać oczu, voor 't eerst op Java reist – po raz pierwszy podróżuje po Jawie, schryft aan zyn familie – pisze do swojej rodziny, in levensgevaar verkeerd – w śmiertelnym niebezpieczeństwie).

Maar wie er te-huis behoort, lacht om dien angst. (Ale kto tam mieszka, śmieje się z tego strachu; te-huis behoort – mieszka, lacht om dien angst – śmieje się z tego strachu).

Het is myn doel niet, vooral niet in het begin van myn vertelling, den lezer lang bezig te houden met het beschryven van plaatsen, landschappen of gebouwen. (Nie jest moim celem, zwłaszcza na początku mojej opowieści, zajmowanie czytelnika opisami miejsc, krajobrazów czy budynków; doel niet – nie celem, begin van myn vertelling – początek mojej opowieści, lezer lang bezig te houden – zajmowanie czytelnika, beschryven van plaatsen – opisy miejsc, landschappen – krajobrazy, gebouwen – budynki).

Ik vrees te zeer hem afteschrikken door wat zweemen zou naar langdradigheid, en eerst later, als ik gevoel dat hy voor my gewonnen is, als ik uit blik en houding bemerk dat het lot van de heldin die ergens van 't balkon eener vierde verdieping springt, hem belang inboezemt, dan laat ik, met stoute verachting van alle wetten der zwaartekracht, haar zweven tusschen hemel en aarde, tot ik myn hart heb lucht gegeven in de nauwkeurige schets der schoonheden van het landschap, of van 't gebouw dat daar ergens schynt geplaatst te zyn om een voorwendsel aan de hand te doen tot een veelbladzydig vertoog over middeleeuwsche architektuur. (Obawiam się zbytnio odstraszyć go czymś, co może wydawać się rozwlekłością, a dopiero później, gdy poczuję, że jest dla mnie wygrany, gdy z jego spojrzenia i postawy zauważę, że los bohaterki, która skacze z balkonu na czwartym piętrze, budzi jego zainteresowanie, pozwolę sobie, z odważnym lekceważeniem wszystkich praw grawitacji, zawiesić ją między niebem a ziemią, aż dam upust swojemu sercu w dokładnym opisie piękna krajobrazu lub budynku, który tam gdzieś wydaje się być umieszczony, aby służyć jako pretekst do wielostronicowego wykładu o architekturze średniowiecznej; vrees te zeer – obawiam się zbytnio, afteschrikken – odstraszyć, zweemen zou naar langdradigheid – wydawać się rozwlekłością, eerst later – dopiero później, als ik gevoel dat hy voor my gewonnen is – gdy poczuję, że jest dla mnie wygrany, als ik uit blik en houding bemerk – gdy z jego spojrzenia i postawy zauważę, lot van de heldin – los bohaterki, balkon eener vierde verdieping – balkon na czwartym piętrze, hem belang inboezemt – budzi jego zainteresowanie, stoute verachting – odważne lekceważenie, wetten der zwaartekracht – prawa grawitacji, zweven tusschen hemel en aarde – zawiesić między niebem a ziemią, myn hart heb lucht gegeven – dać upust swojemu sercu, nauwkeurige schets – dokładny opis, schoonheden van het landschap – piękno krajobrazu, 't gebouw – budynek, voorwendsel aan de hand te doen – służyć jako pretekst, veelbladzydig vertoog – wielostronicowy wykład, middeleeuwsche architektuur – architektura średniowieczna).

Al die kasteelen gelyken op elkaar. Onveranderlyk zyn ze van heterogeene bouworde. Het corps de logis dagteekent altyd van eenige regeeringen vroeger dan de aanhechtsels die onder dezen of genen lateren koning daarby zyn gevoegd. (Wszystkie te zamki są do siebie podobne. Zawsze są zbudowane w sposób niejednolity. Główna część budynku pochodzi zawsze z wcześniejszych rządów niż dobudówki dodane przez tego lub innego późniejszego króla; al die kasteelen gelyken op elkaar – wszystkie te zamki są do siebie podobne, onveranderlyk – zawsze, heterogeene bouworde – niejednolity sposób budowy, corps de logis – główna część budynku, dagteekent altyd van eenige regeeringen – pochodzi zawsze z wcześniejszych rządów, aanhechtsels – dobudówki, lateren koning – późniejszy król).

De torens zyn in vervallen staat… (Wieże są w stanie rozpadu; torens – wieże, vervallen staat – stan rozpadu).

Waarde lezer, er zyn geen torens. Een toren is een denkbeeld, een droom, een ideaal, een verzinsel, onverdragelyke grootspraak! Er zyn halve torens, en… torentjes. (Drogi czytelniku, nie ma wież. Wieża to idea, sen, ideał, wymysł, nieznośne przechwałki! Są półwieże i… wieżyczki; waarde lezer – drogi czytelniku, er zyn geen torens – nie ma wież, toren – wieża, denkbeeld – idea, droom – sen, ideaal – ideał, verzinsel – wymysł, onverdragelyke grootspraak – nieznośne przechwałki, halve torens – półwieże, torentjes – wieżyczki).

De geestdryvery die torens meende te moeten zetten op de gebouwen die opgericht werden ter-eere van dezen of genen heilige, duurde niet lang genoeg om ze te voleinden, en de spits die de geloovigen naar den hemel moet wyzen, rust, gewoonlyk een paar omgangen te laag, op de massieve bazis, 'tgeen denken doet aan den man zonder dyen op de kermis. (Entuzjazm, który kazał budować wieże na budynkach wzniesionych ku czci tego czy innego świętego, nie trwał wystarczająco długo, aby je ukończyć, a szczyt, który miał wskazywać wiernym niebo, zazwyczaj spoczywa kilka obrotów za nisko na masywnej podstawie, co przypomina człowieka bez nóg na jarmarku; geestdryvery – entuzjazm, torens meende te moeten zetten – kazał budować wieże, gebouwen – budynki, opgericht werden ter-eere van dezen of genen heilige – wzniesione ku czci tego czy innego świętego, duurde niet lang genoeg om ze te voleinden – nie trwał wystarczająco długo, aby je ukończyć, spits die de geloovigen naar den hemel moet wyzen – szczyt, który miał wskazywać wiernym niebo, rust, gewoonlyk een paar omgangen te laag – zazwyczaj spoczywa kilka obrotów za nisko, massieve bazis – masywna podstawa, denken doet aan den man zonder dyen op de kermis – przypomina człowieka bez nóg na jarmarku).

Alleen torentjes, kleine naaldjes op dorpskerken, zyn afgewerkt. (Tylko wieżyczki, małe igiełki na wiejskich kościołach, są ukończone; torentjes – wieżyczki, kleine naaldjes – małe igiełki, dorpskerken – wiejskie kościoły, afgewerkt – ukończone).

Het is waarlyk niet vleiend voor de westersche beschaving, dat zelden het denkbeeld om een groot werk tot-stand te brengen, zich lang genoeg heeft kunnen staande houden om dat werk voleind te zien. (To naprawdę nie jest pochlebne dla zachodniej cywilizacji, że rzadko idea stworzenia wielkiego dzieła trwała wystarczająco długo, aby zobaczyć ukończenie tego dzieła; waarlyk niet vleiend – naprawdę nie pochlebne, westersche beschaving – zachodnia cywilizacja, zelden het denkbeeld om een groot werk tot-stand te brengen – rzadko idea stworzenia wielkiego dzieła, zich lang genoeg heeft kunnen staande houden – trwała wystarczająco długo, dat werk voleind te zien – zobaczyć ukończenie tego dzieła).

Ik spreek nu niet van ondernemingen welker afwerking noodig was om de kosten te dekken. (Nie mówię teraz o przedsięwzięciach, których ukończenie było konieczne, aby pokryć koszty; ondernemingen – przedsięwzięcia, welker afwerking noodig was – których ukończenie było konieczne, kosten te dekken – pokryć koszty).

Wie juist weten wil wat ik bedoel, ga den Dom te Keulen zien. (Kto chce dokładnie wiedzieć, co mam na myśli, niech idzie zobaczyć katedrę w Kolonii; wie juist weten wil – kto chce dokładnie wiedzieć, wat ik bedoel – co mam na myśli, ga den Dom te Keulen zien – niech idzie zobaczyć katedrę w Kolonii).

Hy geve zich rekenschap van de grootsche opvatting van dat gebouw, in de ziel des bouwmeesters Gerhard von Riehl… van 't geloof in de harten des volks, dat hem in-staat stelde dat werk aantevangen en voorttezetten… van den invloed der denkbeelden die zùlk een kolos noodig hadden om als zichtbare voorstelling te dienen van het ongezien godsdienstig gevoel… en hy vergelyke deze overspanning met de richting, die eenige eeuwen later het oogenblik deed geboren worden, waarop men 't werk staakte… (Niech zda sobie sprawę z wielkiej koncepcji tego budynku, w duszy budowniczego Gerharda von Riehla… z wiary w sercach ludu, która pozwoliła mu rozpocząć i kontynuować to dzieło… z wpływu idei, które wymagały takiego kolosa, aby służyć jako widzialne przedstawienie niewidzialnego uczucia religijnego… i niech porówna to napięcie z kierunkiem, który kilka wieków później spowodował narodziny chwili, kiedy przerwano pracę…; geve zich rekenschap – zdać sobie sprawę, grootsche opvatting van dat gebouw – wielka koncepcja tego budynku, ziel des bouwmeesters Gerhard von Riehl – dusza budowniczego Gerharda von Riehla, geloof in de harten des volks – wiara w sercach ludu, in-staat stelde dat werk aantevangen en voorttezetten – pozwoliła rozpocząć i kontynuować to dzieło, invloed der denkbeelden – wpływ idei, zulke kolos – taki kolos, zichtbare voorstelling – widzialne przedstawienie, ongezien godsdienstig gevoel – niewidzialne uczucie religijne, vergelyke deze overspanning – porówna to napięcie, richting – kierunek, eenige eeuwen later – kilka wieków później, het oogenblik deed geboren worden – spowodował narodziny chwili, men 't werk staakte – przerwano pracę).

Er ligt een diepe kloof tusschen Erwin van Steinbach en onze bouwmeesters! (Jest głęboka przepaść między Erwinem von Steinbachem a naszymi budowniczymi!; diepe kloof – głęboka przepaść, tusschen Erwin van Steinbach – między Erwinem von Steinbachem, onze bouwmeesters – nasi budowniczy).

Ik weet dat men sedert jaren bezig is deze kloof te dempen. (Wiem, że od lat próbują zasypać tę przepaść; sedert jaren bezig – od lat próbują, deze kloof te dempen – zasypać tę przepaść).

Ook te Keulen bouwt men weder aan den Dom. (Również w Kolonii nadal budują katedrę; Keulen – Kolonia, bouwt men weder aan den Dom – nadal budują katedrę).

Maar zal men den afgebroken draad weer kunnen aanhechten? (Ale czy uda się ponownie połączyć przerwany wątek?; afgebroken draad – przerwany wątek, weer kunnen aanhechten – ponownie połączyć).

Zal men terugvinden in onze dagen, wat toen de kracht uitmaakte van kerkvoogd en bouwheer? (Czy w naszych czasach znajdziemy to, co wtedy stanowiło siłę kościelnego opiekuna i budowniczego?; terugvinden in onze dagen – znaleźć w naszych czasach, kracht uitmaakte van kerkvoogd en bouwheer – stanowiło siłę kościelnego opiekuna i budowniczego).

Ik geloof het niet. (Nie sądzę; ik geloof het niet – nie sądzę).

Geld zal wel te bekomen zyn, en hiervoor is steen en kalk te-koop. (Pieniądze będą dostępne, a za nie można kupić kamień i wapno; geld zal wel te bekomen zyn – pieniądze będą dostępne, steen en kalk te-koop – kamień i wapno do kupienia).

Men kan den kunstenaar betalen, die een plan ontwerpt, en den metselaar die de steenen legt. (Można zapłacić artyście, który zaprojektuje plan, i murarzowi, który położy kamienie; kunstenaar betalen – zapłacić artyście, plan ontwerpt – zaprojektuje plan, metselaar die de steenen legt – murarz, który położy kamienie).

Maar niet voor geld te-koop is 't verdwaald en toch eerbiedwaardig gevoel dat in een bouwontwerp een dichtstuk zag, een dichtstuk van graniet, dat luid sprak tot het volk, een dichtstuk in marmer, dat dáár stond als een onbewegelyk voortdurend eeuwig gebed. (Ale za pieniądze nie kupisz zagubionego, a jednak szacownego uczucia, które w projekcie budowlanym widziało poemat, poemat z granitu, który głośno przemawiał do ludu, poemat z marmuru, który stał tam jako nieruchoma, wiecznie trwająca modlitwa; niet voor geld te-koop – nie do kupienia za pieniądze, verdwaald en toch eerbiedwaardig gevoel – zagubione, a jednak szacowne uczucie, bouwontwerp – projekt budowlany, dichtstuk – poemat, dichtstuk van graniet – poemat z granitu, luid sprak tot het volk – głośno przemawiał do ludu, dichtstuk in marmer – poemat z marmuru, onbewegelyk voortdurend eeuwig gebed – nieruchoma, wiecznie trwająca modlitwa).

Op de grens tusschen Lebak en Pandeglang dan, was op zekeren morgen een ongewone beweging. (Na granicy między Lebak a Pandeglangiem pewnego ranka panowało niezwykłe poruszenie; grens tusschen Lebak en Pandeglang – granica między Lebak a Pandeglangiem, zekeren morgen – pewnego ranka, ongewone beweging – niezwykłe poruszenie).

Honderden gezadelde paarden bedekten den weg, en duizend menschen voor 't minst – wat veel was voor die plek – liepen in bedryvig wachten heen-en-weer. (Setki osiodłanych koni pokrywały drogę, a przynajmniej tysiąc ludzi – co było dużo jak na to miejsce – biegało tam i z powrotem w aktywnym oczekiwaniu; honderden gezadelde paarden – setki osiodłanych koni, bedekten den weg – pokrywały drogę, duizend menschen voor 't minst – przynajmniej tysiąc ludzi, wat veel was voor die plek – co było dużo jak na to miejsce, bedryvig wachten heen-en-weer – biegało tam i z powrotem w aktywnym oczekiwaniu).

Hier zag men de hoofden der dorpen, en de distriktshoofden uit het Lebaksche, allen met hun gevolg, en te oordeelen naar den schoonen bastert-arabier die in zyn ryk tuig op den zilveren watertrens knabbelde, was ook een hoofd van hoogeren rang op deze plaats aanwezig. (Tutaj można było zobaczyć głowy wiosek i naczelnicy dystryktów z Lebak, wszyscy z ich świtą, a sądząc po pięknym półarabie, który w bogatym uprzęży gryzł srebrne wodze, obecny był również przywódca wyższego rzędu; hoofden der dorpen – głowy wiosek, distriktshoofden uit het Lebaksche – naczelnicy dystryktów z Lebak, allen met hun gevolg – wszyscy z ich świtą, schoonen bastert-arabier – piękny półarab, ryk tuig – bogata uprząż, zilveren watertrens – srebrne wodze, hoofd van hoogeren rang – przywódca wyższego rzędu, op deze plaats aanwezig – obecny w tym miejscu).

Dit was dan ook het geval. (Tak właśnie było; dit was het geval – tak było).

De Regent van Lebak, Radhen Adhipatti Karta Natta Negara, had met groot gevolg Rangkas-Betoeng verlaten, en ondanks zyn hoogen ouderdom de twaalf of veertien palen afgelegd, die zyn woonplaats scheidden van de grenzen der naburige afdeeling Pandeglang. (Regent Lebak, Radhen Adhipatti Karta Natta Negara, opuścił Rangkas-Betoeng z wielką świtą i mimo swojego zaawansowanego wieku przebył dwanaście lub czternaście mil, które oddzielały jego miejsce zamieszkania od granic sąsiedniego dystryktu Pandeglang; Regent van Lebak – regent Lebak, Radhen Adhipatti Karta Natta Negara – Radhen Adhipatti Karta Natta Negara, groot gevolg – wielka świta, Rangkas-Betoeng verlaten – opuścił Rangkas-Betoeng, zyn hoogen ouderdom – zaawansowany wiek, twaalf of veertien palen afgelegd – przebył dwanaście lub czternaście mil, woonplaats – miejsce zamieszkania, grenzen der naburige afdeeling Pandeglang – granice sąsiedniego dystryktu Pandeglang).

Er werd een nieuwe adsistent-resident verwacht, en het gebruik, dat in Indie meer dan ergens kracht van wet heeft, wil dat de beambte die met het bestuur eener afdeeling belast is, feestelyk worde ingehaald by zyn aankomst. (Oczekiwano nowego asystenta-rezydenta, a zwyczaj, który w Indiach ma więcej mocy niż gdziekolwiek indziej, nakazuje, aby urzędnik odpowiedzialny za zarządzanie dystryktem został uroczysto przyjęty po przyjeździe; nieuwe adsistent-resident – nowy asystent-rezydent, verwacht – oczekiwano, gebruik – zwyczaj, Indie – Indie, kracht van wet – moc prawną, beambte – urzędnik, met het bestuur eener afdeeling belast – odpowiedzialny za zarządzanie dystryktem, feestelyk worde ingehaald – uroczysto przyjęty, zyn aankomst – jego przyjazd).

Ook de kontroleur, een man van middelbaren leeftyd, die sedert eenige maanden na den dood van den vorigen adsistent-resident, als eerstopvolgende in rang het bestuur had waargenomen, was daar tegenwoordig. (Również kontroler, mężczyzna w średnim wieku, który od kilku miesięcy po śmierci poprzedniego asystenta-rezydenta pełnił obowiązki kierownika, był tam obecny; kontroleur – kontroler, man van middelbaren leeftyd – mężczyzna w średnim wieku, eenige maanden na den dood – kilka miesięcy po śmierci, vorigen adsistent-resident – poprzedni asystent-rezydent, eerstopvolgende in rang – pierwszy w randze, het bestuur had waargenomen – pełnił obowiązki kierownika, daar tegenwoordig – obecny tam).

Zoodra het tydstip der komst van den nieuwen adsistent-resident bekend was, had men in-aller-yl een pendoppo doen oprichten, een tafel en eenige stoelen daarheen gebracht, en eenige ververschingen gereed gezet. (Gdy tylko znano czas przybycia nowego asystenta-rezydenta, w pośpiechu wzniesiono pendopo, przyniesiono tam stół i kilka krzeseł oraz przygotowano kilka przekąsek; tydstip der komst – czas przybycia, nieuwen adsistent-resident – nowy asystent-rezydent, bekend was – znano, in-aller-yl – w pośpiechu, pendoppo doen oprichten – wzniesiono pendopo, tafel en eenige stoelen – stół i kilka krzeseł, daarheen gebracht – przyniesiono tam, ververschingen gereed gezet – przygotowano kilka przekąsek).

In deze pendoppo wachtte de Regent met den kontroleur de aankomst van den nieuwen chef af. (W tym pendopo regent wraz z kontrolerem czekali na przybycie nowego szefa; pendoppo – pendopo, Regent met den kontroleur – regent wraz z kontrolerem, aankomst van den nieuwen chef – przybycie nowego szefa, wachtte af – czekali).

Na een hoed met breeden rand, een regenscherm, of een hollen boom, is een pendoppo zeker de eenvoudigste uitdrukking van het denkbeeld: dak. (Po kapeluszu z szerokim rondem, parasolu lub wydrążonym drzewie, pendopo jest z pewnością najprostszym wyrazem idei: dach; hoed met breeden rand – kapelusz z szerokim rondem, regenscherm – parasol, hollen boom – wydrążone drzewo, pendoppo – pendopo, eenvoudigste uitdrukking – najprostszy wyraz, denkbeeld – idea, dak – dach).

Verbeeld u vier of zes bamboezen palen in den grond geslagen, die aan de boveneinden met elkander verbonden zyn door andere bamboes, waarop een deksel is vastgehecht van de lange bladen van den waterpalm die in deze streken atap heet, en ge zult u dusdanige pendoppo kunnen voorstellen. (Wyobraź sobie cztery lub sześć wbitych w ziemię bambusowych pali, połączonych na górnych końcach innymi bambusami, na których przymocowana jest pokrywa z długich liści palmy wodnej, która w tych regionach nazywa się atap, i będziesz mógł sobie wyobrazić takie pendopo; verbeeld u – wyobraź sobie, vier of zes bamboezen palen – cztery lub sześć bambusowych pali, in den grond geslagen – wbitych w ziemię, aan de boveneinden met elkander verbonden – połączonych na górnych końcach, andere bamboes – inne bambusy, deksel vastgehecht – pokrywa przymocowana, lange bladen van den waterpalm – długie liście palmy wodnej, deze streken atap heet – w tych regionach nazywa się atap, zult u dusdanige pendoppo kunnen voorstellen – będziesz mógł sobie wyobrazić takie pendopo).

Het is, zooals ge ziet, zoo eenvoudig mogelyk, en het moest hier dan ook slechts dienen als pied à terre voor de europesche en inlandsche beambten die daar hun nieuw opperhoofd kwamen verwelkomen aan de grenzen. (Jak widzisz, jest to tak proste, jak to możliwe, i miało służyć jedynie jako pied à terre dla europejskich i miejscowych urzędników, którzy przybyli tam, aby powitać swoje nowe przełożone na granicy; eenvoudig mogelyk – tak proste, jak to możliwe, pied à terre – pied à terre, europesche en inlandsche beambten – europejscy i miejscowi urzędnicy, nieuw opperhoofd – nowy przełożony, kwamen verwelkomen – przybyli powitać, grenzen – granica).

Ik heb me niet volkomen juist uitgedrukt, toen ik den adsistent-resident het opperhoofd, ook van den Regent, noemde. (Nie wyraziłem się całkowicie precyzyjnie, kiedy nazwałem asystenta-rezydenta również przełożonym regenta; niet volkomen juist uitgedrukt – nie całkowicie precyzyjnie, adsistent-resident – asystent-rezydent, opperhoofd – przełożony, ook van den Regent – również regenta, noemde – nazwałem).

Een uitweiding over 't mechanismus van het bestuur in deze landstreken is hier, tot juist begrip van hetgeen volgen zal, noodzakelyk. (Rozwinięcie na temat mechanizmu zarządzania w tych regionach jest tutaj konieczne dla właściwego zrozumienia tego, co nastąpi; uitweiding – rozwinięcie, mechanismus van het bestuur – mechanizm zarządzania, deze landstreken – te regiony, tot juist begrip – dla właściwego zrozumienia, hetgeen volgen zal – co nastąpi, noodzakelyk – konieczne).

Het dusgenaamd Nederlandsch Indie – 't adjektief nederlandsch komt me eenigszins onnauwkeurig voor, doch 't werd officieel aangenomen14 – is, wat de verhouding van het moederland tot de bevolking aangaat, te splitsen in twee zeer verschillende hoofddeelen. (Tak zwane Indie Holenderskie – przymiotnik holenderski wydaje mi się nieco nieprecyzyjny, ale został oficjalnie przyjęty – jeśli chodzi o relacje między krajem macierzystym a ludnością, można podzielić na dwie bardzo różne główne części; dusgenaamd Nederlandsch Indie – tak zwane Indie Holenderskie, adjektief nederlandsch – przymiotnik holenderski, eenigszins onnauwkeurig – nieco nieprecyzyjny, officieel aangenomen – oficjalnie przyjęty, verhouding van het moederland tot de bevolking – relacje między krajem macierzystym a ludnością, te splitsen in twee zeer verschillende hoofddeelen – można podzielić na dwie bardzo różne główne części).

Een gedeelte bestaat uit stammen welker vorsten en vorstjes de opperheerschappy van Nederland als suzerein erkend hebben, doch waarby nog altyd het rechtstreeksch bestuur, in meer of minder mate gebleven is in handen van de ingeboren Hoofden zelf. (Jedna część składa się z plemion, których książęta uznali zwierzchnictwo Holandii jako suzerena, ale gdzie nadal bezpośrednie zarządzanie, w większym lub mniejszym stopniu, pozostaje w rękach rdzennych przywódców; gedeelte – część, bestaat uit stammen – składa się z plemion, vorsten en vorstjes – książęta, opperheerschappy van Nederland – zwierzchnictwo Holandii, suzerein erkend hebben – uznali jako suzerena, rechtstreeksch bestuur – bezpośrednie zarządzanie, meer of minder mate gebleven – w większym lub mniejszym stopniu, handen van de ingeboren Hoofden – ręce rdzennych przywódców).

Een ander gedeelte, waartoe – met een zeer kleine, wellicht maar schynbare, uitzondering – geheel Java behoort, is rechtstreeks onderworpen aan Nederland. (Inna część, do której – z bardzo małym, być może tylko pozornym, wyjątkiem – należy cała Jawa, jest bezpośrednio podporządkowana Holandii; ander gedeelte – inna część, zeer kleine, wellicht maar schynbare, uitzondering – bardzo mały, być może tylko pozorny, wyjątek, geheel Java behoort – cała Jawa, rechtstreeks onderworpen aan Nederland – bezpośrednio podporządkowana Holandii).

Van cyns of schatting of bondgenootschap is hier geen spraak. (Nie ma mowy o podatkach, daninach ani sojuszach; cyns of schatting of bondgenootschap – podatki, daniny ani sojusze, geen spraak – nie ma mowy).

De Javaan is nederlandsch onderdaan. (Jawajczyk jest holenderskim poddanym; Javaan – Jawajczyk, nederlandsch onderdaan – holenderski poddany).

De Koning van Nederland is zyn koning. (Król Holandii jest jego królem; Koning van Nederland – król Holandii, zyn koning – jego król).

De afstammelingen zyner vorige vorsten en heeren zyn nederlandsche beambten. (Potomkowie jego dawnych książąt i panów są holenderskimi urzędnikami; afstammelingen zyner vorige vorsten en heeren – potomkowie jego dawnych książąt i panów, nederlandsche beambten – holenderscy urzędnicy).

Ze worden aangesteld, verplaatst, bevorderd, door den Gouverneur-generaal die in-naam van den Koning regeert. (Są mianowani, przenoszeni, awansowani przez gubernatora generalnego, który rządzi w imieniu króla; aangesteld – mianowani, verplaatst – przenoszeni, bevorderd – awansowani, Gouverneur-generaal – gubernator generalny, in-naam van den Koning regeert – rządzi w imieniu króla).

De misdadiger wordt veroordeeld en gevonnist naar een wet die van 's Gravenhage is uitgegaan. (Przestępca jest osądzany i skazywany zgodnie z prawem, które pochodzi z Hagi; misdadiger – przestępca, veroordeeld en gevonnist – osądzany i skazywany, wet die van 's Gravenhage is uitgegaan – prawo, które pochodzi z Hagi).

De belasting die de Javaan opbrengt, vloeit in de schatkist van Nederland. (Podatek, który płaci Jawajczyk, trafia do skarbca Holandii; belasting die de Javaan opbrengt – podatek, który płaci Jawajczyk, schatkist van Nederland – skarbiec Holandii).

Van dit gedeelte slechts der nederlandsche bezittingen, dat alzoo inderdaad deel uitmaakt van het Koningryk der Nederlanden, zal in deze bladen hoofdzakelyk sprake zyn. (Z tej części tylko holenderskich posiadłości, która faktycznie stanowi część Królestwa Niderlandów, będzie głównie mowa na tych stronach; nederlandsche bezittingen – holenderskie posiadłości, deel uitmaakt van het Koningryk der Nederlanden – stanowi część Królestwa Niderlandów, zal in deze bladen hoofdzakelyk sprake zyn – będzie głównie mowa na tych stronach).

Den Gouverneur-generaal staat een Raad ter-zyde, die echter op zyn besluiten geen beslissenden invloed heeft. (Gubernator generalny ma Radę u swojego boku, która jednak nie ma decydującego wpływu na jego decyzje; Gouverneur-generaal – gubernator generalny, staat een Raad ter-zyde – ma Radę u swojego boku, geen beslissenden invloed heeft – nie ma decydującego wpływu).

Te Batavia zyn de onderscheidene bestuurstakken verdeeld in ‘departementen’ aan welker hoofd Direkteuren geplaatst zyn, die den schakel uitmaken tusschen het opperbestuur van den Gouverneur-generaal en de Residenten in de provincien. (W Batavii różne działy administracyjne są podzielone na 'departamenty', na czele których stoją Dyrektorzy, którzy stanowią ogniwo między zarządem Gubernatora Generalnego a Rezydentami w prowincjach; Batavia – Batavia, onderscheidene bestuurstakken – różne działy administracyjne, ‘departementen’ – 'departamenty', welker hoofd Direkteuren – na czele których Dyrektorzy, de Residenten in de provincien – Rezydenci w prowincjach).

By behandeling evenwel der zaken van politieken aard, wenden zich deze beambten rechtstreeks tot den Gouverneur-generaal. (Jednak w sprawach politycznych urzędnicy ci zwracają się bezpośrednio do Gubernatora Generalnego; politieken aard – sprawy polityczne, wenden zich rechtstreeks tot – zwracają się bezpośrednio do, Gouverneur-generaal – Gubernator Generalny).

De benaming Resident is herkomstig uit den tyd toen Nederland nog slechts middellyk als leenheer de bevolking beheerschte, en zich aan de hoven der nog regeerende Vorsten door Residenten liet vertegenwoordigen. (Nazwa Rezydent pochodzi z czasów, gdy Holandia kontrolowała ludność jedynie pośrednio jako senior feudalny i reprezentowała się na dworach jeszcze panujących Książąt przez Rezydentów; benaming Resident – nazwa Rezydent, herkomstig uit den tyd – pochodzi z czasów, Nederland – Holandia, middellyk als leenheer – pośrednio jako senior feudalny, de bevolking beheerschte – kontrolowała ludność, regeerende Vorsten – panujący Książęta, Residenten – Rezydenci).

Die Vorsten bestaan niet meer, en de residenten zyn, als gewestelyke Gouverneurs of Praefecten, bestuurders van landschappen geworden. (Ci Książęta już nie istnieją, a rezydenci stali się, jako gubernatorzy prowincji lub prefekci, zarządcami regionów; Vorsten bestaan niet meer – Książęta już nie istnieją, residenten – rezydenci, gewestelyke Gouverneurs of Praefecten – gubernatorzy prowincji lub prefekci, bestuurders van landschappen geworden – stali się zarządcami regionów).

Hun werkkring is veranderd, doch de naam is gebleven. (Ich zakres obowiązków się zmienił, ale nazwa pozostała; werkkring is veranderd – zakres obowiązków się zmienił, de naam is gebleven – nazwa pozostała).

Het zyn deze residenten, die eigenlyk het nederlandsch gezag tegenover de javaansche bevolking vertegenwoordigen. (To właśnie ci rezydenci faktycznie reprezentują władzę holenderską wobec ludności jawajskiej; residenten – rezydenci, nederlandsch gezag – władza holenderska, javaansche bevolking – ludność jawajska, vertegenwoordigen – reprezentują).

Het volk kent noch den Gouverneur-generaal, noch de Raden van Indie, noch de Direkteuren te Batavia. (Ludność nie zna ani Gubernatora Generalnego, ani Rad Indii, ani Dyrektorów w Batavii; het volk – ludność, noch den Gouverneur-generaal – ani Gubernatora Generalnego, Raden van Indie – Rady Indii, Direkteuren te Batavia – Dyrektorzy w Batavii).

Het kent slechts den Resident, en de beambten die onder hem het besturen. (Zna tylko Rezydenta i urzędników, którzy pod jego kierownictwem zarządzają; kent slechts den Resident – zna tylko Rezydenta, beambten die onder hem het besturen – urzędnicy, którzy pod jego kierownictwem zarządzają).

Een dusdanige residentie – er zyn er, die byna een millioen zielen bevatten – is verdeeld in drie, vier of vyf afdeelingen of regentschappen, aan welker hoofd Adsistent-Residenten geplaatst zyn. (Taka rezydencja – są takie, które liczą prawie milion dusz – jest podzielona na trzy, cztery lub pięć oddziałów lub regencji, na czele których stoją Asystenci Rezydenta; dusdanige residentie – taka rezydencja, byna een millioen zielen bevatten – liczą prawie milion dusz, verdeeld in drie, vier of vyf afdeelingen of regentschappen – podzielona na trzy, cztery lub pięć oddziałów lub regencji, aan welker hoofd Adsistent-Residenten geplaatst zyn – na czele których stoją Asystenci Rezydenta).

Onder dezen weder wordt het bestuur uitgeoefend door kontroleurs, opzieners en een tal van andere beambten die noodig zyn voor de inning der belastingen, voor het toezicht over den landbouw, voor het oprichten van gebouwen, voor de waterstaatswerken, voor de policie en voor het rechtswezen. (Pod nimi zarząd jest sprawowany przez kontrolerów, nadzorców i wielu innych urzędników, którzy są potrzebni do poboru podatków, nadzoru nad rolnictwem, budowy budynków, prac hydrotechnicznych, policji i wymiaru sprawiedliwości; onder dezen weder – pod nimi, het bestuur uitgeoefend door kontroleurs, opzieners en een tal van andere beambten – zarząd jest sprawowany przez kontrolerów, nadzorców i wielu innych urzędników, noodig zyn voor de inning der belastingen – potrzebni do poboru podatków, toezicht over den landbouw – nadzór nad rolnictwem, oprichten van gebouwen – budowy budynków, waterstaatswerken – prace hydrotechniczne, policie – policja, rechtswezen – wymiar sprawiedliwości).

In elke afdeeling staat een inlandsch hoofd van hoogen rang met den titel van Regent, den adsistent-resident ter-zyde. (W każdej sekcji jest miejscowy szef wysokiej rangi z tytułem Regenta, który stoi obok asystenta rezydenta; in elke afdeeling – w każdej sekcji, inlandsch hoofd van hoogen rang – miejscowy szef wysokiej rangi, titel van Regent – tytuł Regenta, adsistent-resident ter-zyde – stoi obok asystenta rezydenta).

Zoodanig Regent, hoewel zyn verhouding tot het bestuur en zyn werkkring geheel die is van een bezoldigd beambte, behoort altyd tot den hoogen adel des lands, en dikwyls tot de familie der vorsten die vroeger in dat landschap of in de nabuurschap onafhankelyk geregeerd hebben. (Taki Regent, chociaż jego stosunek do zarządu i zakres obowiązków jest całkowicie taki jak urzędnika na pensji, zawsze należy do wysokiej szlachty kraju i często do rodziny książąt, którzy wcześniej rządzili niezależnie w tym regionie lub sąsiedztwie; Zoodanig Regent – Taki Regent, zyn verhouding tot het bestuur – jego stosunek do zarządu, zyn werkkring – zakres obowiązków, bezoldigd beambte – urzędnik na pensji, den hoogen adel des lands – wysoka szlachta kraju, familie der vorsten – rodzina książąt, onafhankelyk geregeerd hebben – rządzili niezależnie).

Zeer staatkundig wordt alzoo gebruik gemaakt van hun alouden feodalen invloed – die in Azie over 't geheel van groot gewicht is, en by de meeste stammen als punt van godsdienst wordt aangemerkt – dewyl door het benoemen dezer hoofden tot beambten, een hierarchie wordt geschapen, aan welker spits het nederlandsch gezag staat, dat door den Gouverneur-generaal wordt uitgeoefend. (Bardzo politycznie wykorzystuje się ich dawny feudalny wpływ – który w Azji jest w ogóle bardzo ważny i w większości plemion uważany jest za punkt religijny – ponieważ mianując tych przywódców urzędnikami, tworzy się hierarchia, na czele której stoi władza holenderska, sprawowana przez Gubernatora Generalnego; Zeer staatkundig – Bardzo politycznie, gebruik gemaakt van hun alouden feodalen invloed – wykorzystuje się ich dawny feudalny wpływ, in Azie over 't geheel van groot gewicht is – w Azji jest w ogóle bardzo ważny, by de meeste stammen als punt van godsdienst wordt aangemerkt – w większości plemion uważany jest za punkt religijny, benoemen dezer hoofden tot beambten – mianując tych przywódców urzędnikami, hierarchie wordt geschapen – tworzy się hierarchia, nederlandsch gezag – władza holenderska, Gouverneur-generaal – Gubernator Generalny).

Er is niets nieuws onder de zon. (Nie ma nic nowego pod słońcem; niets nieuws onder de zon – nic nowego pod słońcem).

Werden niet de Ryks-, Mark-, Gau-, en Burggraven van het duitsche Ryk evenzoo door den Keizer aangesteld, en meestal gekozen uit de Baronnen? (Czyż nie tak samo mianowani byli hrabiowie Rzeszy, markizowie, graafowie i burmistrzowie Rzeszy Niemieckiej przez Cesarza, i zazwyczaj wybierani spośród baronów?; Ryks-, Mark-, Gau-, en Burggraven van het duitsche Ryk – hrabiowie Rzeszy, markizowie, graafowie i burmistrzowie Rzeszy Niemieckiej, evenzoo door den Keizer aangesteld – mianowani przez Cesarza, meestal gekozen uit de Baronnen – zazwyczaj wybierani spośród baronów).

Zonder uitweiding over den oorsprong des adels, die geheel in de natuur ligt, wensch ik toch plaats te geven aan de opmerking hoe in òns werelddeel en ginds in 't verre Indie, dezelfde oorzaken dezelfde gevolgen hadden. (Bez rozwodzenia się nad pochodzeniem szlachty, które całkowicie leży w naturze, chciałbym jednak zwrócić uwagę na to, jak na naszym kontynencie i tam w dalekich Indiach te same przyczyny miały te same skutki; uitweiding over den oorsprong des adels – rozwodzenie się nad pochodzeniem szlachty, geheel in de natuur ligt – całkowicie leży w naturze, wensch ik toch plaats te geven aan de opmerking – chciałbym jednak zwrócić uwagę, òns werelddeel – nasz kontynent, 't verre Indie – dalekie Indie, dezelfde oorzaken dezelfde gevolgen hadden – te same przyczyny miały te same skutki).

Een land moet op verren afstand geregeerd worden, en hiertoe zyn beambten noodig, die 't centraal gezag vertegenwoordigen. (Krajem trzeba zarządzać z daleka i do tego potrzebni są urzędnicy, którzy reprezentują władzę centralną; op verren afstand geregeerd worden – zarządzać z daleka, beambten noodig – potrzebni urzędnicy, centraal gezag vertegenwoordigen – reprezentować władzę centralną).

Onder het stelsel van militaire willekeur, kozen de Romeinen hiertoe de Praefecten, in den aanvang gewoonlyk de bevelhebbers der legioenen die 't bedoelde land hadden ten-onder gebracht. (W systemie militarnej samowoli Rzymianie wybierali do tego Prefektów, zazwyczaj dowódców legionów, którzy podbili dany kraj; stelsel van militaire willekeur – system militarnej samowoli, kozen de Romeinen hiertoe de Praefecten – Rzymianie wybierali do tego Prefektów, bevelhebbers der legioenen – dowódcy legionów, bedoelde land hadden ten-onder gebracht – podbili dany kraj).

Zulke landstreken bleven dan ook: provincien, dat is: wingewesten. (Takie regiony pozostawały prowincjami, czyli krajami podbitymi; landstreken – regiony, provincien – prowincje, wingewesten – kraje podbite).

Maar toen later het centraal gezag des duitschen Ryks behoefte voelde, eenig ver gelegen volk aan zich te binden op andere wyze dan door stoffelyk overwicht alleen, zoodra een verwyderde streek werd beschouwd als door gelykheid in afkomst, taal en gewoonten tot het Ryk te behooren, deed zich de noodzakelykheid gevoelen, iemand met de leiding der zaken te belasten, die in dat land te-huis behoorde niet alleen, maar door zyn stand boven zyn medeburgers in die streken verheven was, opdat de gehoorzaamheid aan de bevelen des Keizers, gemakkelyk werde door de samengaande neiging tot onderwerping aan hem die met de uitvoering dezer bevelen belast was. (Jednak później, gdy władza centralna Cesarstwa Niemieckiego poczuła potrzebę związania ze sobą odległych ludów w inny sposób niż tylko przez przewagę materialną, gdy tylko odległy region został uznany za należący do Cesarstwa ze względu na wspólne pochodzenie, język i zwyczaje, pojawiła się konieczność powierzenia kierowania sprawami komuś, kto nie tylko był rodowitym mieszkańcem tego kraju, ale także przewyższał swoich współobywateli w tych regionach pozycją, aby posłuszeństwo wobec rozkazów Cesarza było łatwe dzięki wspólnej chęci podporządkowania się temu, kto został obarczony wykonaniem tych rozkazów; centraal gezag des duitschen Ryks – władza centralna Cesarstwa Niemieckiego, eenig ver gelegen volk – odległe ludy, aan zich te binden – związania ze sobą, stoffelyk overwicht – przewaga materialna, verwyderde streek – odległy region, door gelykheid in afkomst, taal en gewoonten – wspólne pochodzenie, język i zwyczaje, leiding der zaken – kierowanie sprawami, iemand met de leiding der zaken te belasten – powierzenia kierowania sprawami komuś, in dat land te-huis behoorde – rodowity mieszkaniec tego kraju, stand boven zyn medeburgers – przewyższał swoich współobywateli, de gehoorzaamheid aan de bevelen des Keizers – posłuszeństwo wobec rozkazów Cesarza, samengaande neiging tot onderwerping – wspólna chęć podporządkowania się, de uitvoering dezer bevelen belast was – wykonanie tych rozkazów).

Hierdoor werden dan tevens geheel of gedeeltelyk de uitgaven vermeden, voor een staand leger ten-laste der algemeene staatskas, of, zooals meestal geschiedde, ten-laste van de gewesten zelf, die door zoodanig leger moesten bewaakt worden. (W ten sposób unikano również całkowicie lub częściowo wydatków na stałą armię obciążających ogólny skarbiec państwa, lub, jak to zwykle bywało, na koszt samych regionów, które musiały być strzeżone przez taką armię; uitgaven vermeden – unikano wydatków, staand leger – stała armia, ten-laste der algemeene staatskas – obciążających ogólny skarbiec państwa, ten-laste van de gewesten zelf – na koszt samych regionów, zoodanig leger moesten bewaakt worden – musiały być strzeżone przez taką armię).

Zoo werden de eerste Graven gekozen uit de Baronnen des lands, en strikt genomen is dus 't woord graaf geen adellyke titel, doch slechts de benaming van een met zeker ambt belasten persoon. (Tak więc pierwsi Hrabowie byli wybierani spośród Baronów kraju, a ściśle rzecz biorąc, słowo hrabia nie jest tytułem szlacheckim, ale jedynie określeniem osoby obarczonej pewnym urzędem; eerste Graven – pierwsi Hrabowie, gekozen uit de Baronnen des lands – wybierani spośród Baronów kraju, 't woord graaf – słowo hrabia, geen adellyke titel – nie jest tytułem szlacheckim, benaming van een met zeker ambt belasten persoon – określenie osoby obarczonej pewnym urzędem).

Ik geloof dan ook dat in de middeleeuwen de meening gold, dat de duitsche Keizer wel 't recht had, graven, d.i. landschapsbestuurders, en hertogen, d.i. heiraanvoerders, te benoemen, doch dat de Baronnen beweerden, wat hun geboorte aangaat, aan den Keizer gelyk te zyn en alleen van God aftehangen, behoudens de verplichting den Keizer te dienen, voor-zoo-ver deze met hun toestemming, en uit hun midden gekozen was. (Uważam zatem, że w średniowieczu panowało przekonanie, iż cesarz niemiecki miał prawo mianować hrabiów, tj. zarządców regionów, i książąt, tj. dowódców wojskowych, ale baronowie twierdzili, że z urodzenia są równi cesarzowi i zależą tylko od Boga, z obowiązkiem służenia cesarzowi, o ile został wybrany za ich zgodą i spośród nich; middeleeuwen – średniowiecze, meening gold – panowało przekonanie, duitsche Keizer – cesarz niemiecki, graven – hrabiów, landschapsbestuurders – zarządców regionów, hertogen – książąt, heiraanvoerders – dowódców wojskowych, baronnen – baronowie, hun geboorte aangaat – z urodzenia, den Keizer gelyk te zyn – równi cesarzowi, alleen van God aftehangen – zależą tylko od Boga, verplichting den Keizer te dienen – obowiązkiem służenia cesarzowi, met hun toestemming – za ich zgodą, uit hun midden gekozen was – spośród nich).