Авалхи саманара
Пулса иртнĕ ку ĕçсем,
Пурăннă пулать патша
Юптараççĕ халапсем.
Çитĕннĕ ун виçĕ хĕр:
Калама çук, хÿхĕмсем,
Илемлĕ, хитре, капăр
Тата пур-ши сăмахсем.
Чи кĕçĕнни пуринчен
Ытларах та чиперкке,
Сăнарлама питĕнчен
Сăмах çук-çке, тÿлекке.
Мĕскерпе танлаштарас-ши
Пикен тăрăс пÿ-сине,
Мĕнле çырса кăтартас-ши
Çак асамлă илеме?
Çавах та тăрăштаратăп
Сăвăçăн вĕт, ирĕк çук.
Пикене, ак, сăнарлатăп
Унсăр мĕнле юптару.
Сарă тĕслĕ çÿçĕсем
Икĕ хулăн çивĕтре,
Тÿпен кăвак куçĕсем
Ытарайми те хитре.
Вăрăм куç хăрпăкĕсем
Хумханаççĕ илĕртсе,
Çакăн пек тĕлĕнтерÿ
Татах пур-ши тĕнчере?
Пиçнĕ çырла тутисем
Йăл-кулупа палăрсан,
Сар хĕвелĕн шевлисем
Пытанаççĕ вăтанса.
Çинçе сăпсан пилĕклĕ
Кам аллисем ыталĕç?
Камăн савнă куçĕсем
Çак илемпе киленĕç?
Çĕршывра пурнан çынсем-и
Е килнĕ-и инçетрен,
Ятарласа пикене
Курма килнĕ кунсерен.
Тĕрлĕ çĕре сарăлса
Хыпар çитнĕ пĕлĕте,
Канăçлăх, ак, çухатса
Кайса курма хĕтĕртет.
Афродита тÿперен
Аннă пулать хĕр пулса,
Пикене курас тесе,
Илемĕпе ăмсанса.
Курма килен халăхсем
Каласан сăвăласа:
Йăтса килеç тĕрлĕрен
Парнесем хапăл туса.
Сăвăçсем халалласа
Шăрçалаççĕ сăвăсем
Илемпе касмăкланса
Туртăнаç ÿнерçĕсем.
Турăш евĕрех чыслаççĕ
Илĕртÿллĕ пикене,
Тилмĕрÿ унтан ыйтаççĕ
Тĕрлĕрен сĕнеç чÿкне.
Афродита кĕвĕçсе
Тавăру çинчен шутлать.
Вăл Психея çилленсе
Хурлантарма шут тытать.
Çав шухăшпа Амура
Пĕр кунхине йыхăрать,
Йĕркесĕр çынна савма
Ĕнентерме вăл хушать.
Ик аппăшĕ те пикен
Патшасемпе мăшăрлă.
Пĕр Психея хальллĕхе
Тăр пĕчченех – хăй майлă.
Çавăнпа-ши тарăхса
Юмăçа ашшĕ каять,
Сăлтавне уçма ыйтса
Сăрт çамкине çывхарать.
«Хĕрне чул хысак çине
Ертсе кил эс каçхине,
Пулас мăшăр çунатне
Сарса çитĕ ун патне.
Тискер кайăклă хаяр,
Çавнашкалах ултавлă,
Çынсене кăна вăл мар
Турăшсене çĕнтернĕ».
Çавăн пек сăмахсемпе
Хуравлать юмăç ăна,
Патша сехри хăпнипе
Кермене васкав утать.
Анăç енне туртăнса
Хĕвелĕ куна вĕçлет.
Патша канăç çухатса
Керменте утас виçет.
Чарăнса вăл кăшт тăрать-ши
Шухăшсене майласа,
Ĕнсине вăл е хыçать-и
Нимĕн тума аптраса.
Хĕвел анчĕ сăрт хыçне,
Кĕренленчĕç пĕлĕтсем.
Нимĕн те килмест пуçне
Явăнаççĕ шухăшсем.
Капларах тусан мĕнле-ши
Йăнăшасран шикленет.
Тĕрĕс шухăш кам сĕнсе-ши,
Анчах та вăхăт иртет.
Ĕнтрĕк сăн та таврана
Çитнĕ çавă хушăра,
Каç пуласси инçе мар
Мĕскер тăвас тупата?
Акă, халне çитерсе
Хăй патне хĕре чĕнет.
Калаçмалли пур тесе
Пÿлĕме ертсе кĕрет.
Хупă алăк хыçĕнче
Мĕн каланă-ши, патша?
Ун пирки халапсенче
Асăнман пĕр сăмах та.
Юмăçа, ак, пăхăнса
Ертсе каять вăл хĕре,
Мĕн хушнине тăнласа
Хăварать çав пĕччене.
Куççульсем шăпăртатса
Юхать пикен куçĕнчен,
Çил вĕрет лăплантарса:
«Хăрушлăх çук нимĕн те».
Мĕн тесен те, чĕтренсе
Пулас мăшăра кĕтет.
Хумханса вăл, шикленсе
Ыйхăпала кĕрмешет.
Сар уйăх пĕлĕт хыçне
Шуса кĕчĕ тахçанах.
Пурте ыйхă авăрне
Çакланнă ĕнтĕ, паллах.
Çăлтăрсем те ыйхă витĕр
Çутатаççĕ çĕр çине
Ку мĕскер, палăрчĕ чăлтăр
Шуйлантарчĕ пикене.
Кăкăртан тухса тарас пек
Кăлт та кăлт тапать чĕре,
Пурнăçпа сывпуллашать е
Хытса кайрĕ халь пике.
Ним тума та хальхинче
Пытанма та вырăн çук.
Никам çук хÿтĕлеме
Куçсенчен юхать куççуль.
«Çавăн евĕр вĕçленет-шим
Пурнăçа курмасăрах,
Çамрăк ĕмĕр тĕпленет-шим
Юрату туймасăрах?»
Пĕринчен пĕри хăрушă
Килеç пуçа шухăшсем
Шикленÿллĕ тавралăх
Шуйланать-çке чун-чĕре.
Çав самантра сасартăк
Тÿперен Зефир анать.
Ыталаса пикене
Тÿпенелле ăнтăлать.
Вăл çуначĕсем çинче
Инçе çĕре çитерет.
Ешĕл курăк хушшинче
Вĕçеве Зефир вĕçлет.
Илемлĕ йĕри-тавралăх,
Çумранах çырма юхать.
Тĕлĕкре, тейĕн, садра
Чун илемпе йăмăхать.
Асамлă тĕспе капăрлă
Вĕçсе иртеç кайăксем,
Çуйхашаççĕ умлă-хыçлă,
Ян! Каяççĕ сассисем.
Пĕр кайăк, ав, инçех мар
Мăнаçланса утаслать,
Çакăн йышши курăма
Пуçласа пике сăнать.
Йывăç çинчен çмĕçсем
Илĕртеççĕ тутанма,
«Хальхинче эпĕ ăçта-ши
Леш тĕнчере е кунта?»
Чĕпĕтсе те вăл пăхать
Хăйĕн çепĕç аллине,
Ырату-çке палăрать
Чĕпĕтни те сисĕнет.
Ку чухне, ав, тĕлленмест
Пурте чăн – куç умĕнче,
Анчах та вăл чĕптемест
Тыткăнлать юмах тĕнчи.
Çывăхра çÿллĕ кермен
Ылтăн тĕспе вылянать.
Пикене Зефир иртме
Аллипеле кăтартать.
Хаклă йышши чулсенчен
Сукмак хывнă кермене,
Хĕвел ылтăн çутинче
Йăлтăртатаç тĕрлĕрен.
Сарăпа, кăвакăн, хĕрлĕн
Уйăрма та хăшне çук.
«Хăш патшан-ши керменĕ,
Мĕнле тытас калаçу?»
Кĕлчечекĕн çеçкисем
Саламлаççĕ пуç тайса,
Çакăн чулĕ илемрен
Пуç каймалла çаврăнса.
Шикленсе сукмак çине
Утасларĕ сарă хĕр,
Кермен çÿллĕ алăкне
Асамлă уçрĕ-ши вăй?
Пĕр тĕлĕнет, пĕр савнать
Пике умри курава,
Çакăн пек те-ши пулать?
Çăтмах евĕрех шалта.
Хĕр пÿлĕмсенче çÿрет
Пур çĕрте те шăп та лăп.
Пĕр никам та çук-ши, тен,
Çук, çитеççĕ сасăсем.
Мĕн çинчен те шутласан
Куç умне ĕмĕт тухать,
Ак, сĕтел пуçтарăнса
Куркана алă тăсать.
Сĕтелĕ çинче мĕн çеç çук
Тĕрлĕ-тĕрлĕ çимĕçсем,
Ылтăн чашăк пыл та çу
Кĕмĕл чашăк çырлисем.
Юрăçсем килентерсе
Шăратаççĕ юрăсем.
Хĕр кăмăлне килмелле
Вĕсен çепĕç кĕввисем.
Темиçе те кун иртет
Никама та вăл курмасть,
Каç çитсен мăшăр килет
Ир çитсессĕн – çухалать.
«Эпĕ камне эсĕ пĕлсен,
Киленÿ çĕтет йăлтах», —
Çамрăк мăшăр пикене
Вăрттăнлăха систерет:
«Çав тер çепĕç саслăскер,
Хăрушă пулас çук», – тет.
Анчах мăшăр сăнарне
Хальлĕхе вăл тĕпчемест.
Йăмăкĕшĕн хурланса
Тарăхаççĕ аппăшсем.
Пур çĕрте те шыраса
Килсе тухаççĕ вĕсем.
Мĕн чухлĕ атă-пушмак
Çĕтне вĕсем шыранса,
Çавах тăван йăмăкне
Шаннă пулать, тупасса.
Тĕл туса аппăшсене
Кĕтсе илет сарă хĕр,
Кермен тăрăх çÿретсе
Паллаштарать пурнăçпе.
Ăмсанса пăхаç куçсем
Йăмăкĕн пуянлăхне,
«Кам пулать сан мăшăру?
Хăш патшалăх пуçлăхĕ?
Сăн-питрен вăл еплерех
Чипер-ши е хитре мар?
Ÿт-пĕвĕ ун мĕнлерех
Яштака е мăнтăркка?»
Халиччен те эп ăна, —
Кун çутинче курман, – тет. —
Вăл çĕрле кăна манпа
Ирхине çумран çĕтет».
Çавăн пек сăмахсемпе
Хĕр пĕлтерет хăй çинчен,
Çийĕнчех аппăшĕсем
Вăрттăнла канаш сĕнеç:
«Каçхине хĕвел анать те
Ыйха сир эс хăвăнтан,
Мăшăру килĕ çитет те
Вырăнтан та ан хускал.
Упăшку ыйха путсан
Çурта çут эс вăрттăн çеç,
Те пĕрер-пĕрер усал вăл
Те çĕлен вăл – илĕртмĕш».
Аппăшсем каланă пек
Хĕр çурта çутать çĕрле,
Çывхарать кравать патне:
Упăшка çыврать канле.
Ылтăн тĕслĕ çÿçĕсем
Йăлтăртатаç çутăра,
Пикен савнă куçĕсем
Пăхса савнать мăшăра.
Ыйхăра тĕлленнĕрен-ши
Йăл-кулу тутисенче,
Юмах евĕрех-çке каç
Асампа тулли тĕнче.
Юрату турăш куçне
Пур илемĕпе курнать,
Хĕр пĕшкĕнсе мăшăрне
Çепĕççĕн çеç чуптăвать.
Шутламан пике çавна:
Çуннăçем, çурта йĕрет.
Тумламсем тумлаç çуртан
Инкек çуммăнах çÿрет.
Çурта çути куçĕнче
Вылянчăклăн ялкăшать,
Юрату çулăмĕнче
Ылхан хăй ĕçне тăвать.
Ах! Инкек! Вĕри ăвăс
Тумлать мăшăр хул çине,
Ыратăва тÿсеймесĕр
Амур уçать куçсене.
Ÿкĕтлĕн куçсем пăхаççĕ
Пике çине тинкерсе,
Ăнланчĕ пике: йăнăшнă,
Ма итлесе аппăшне.
«Эх, савниçĕм, мĕскершĕн
Пăхăнмарăн хушнине,
Ылхан халĕ пирĕншĕн
Пурнăçлать хура ĕçне».
Çавăнтах вăл кантăкран
Вĕçсе тухать хăварса,
Сарă хĕре хуйхăра
Йăнăшнăшăн хурланса.
Хыçĕнчен тухса чупать,
Кăлăхах. Вăл инçетре,
Афродита, ак, çыхать
Амурăн пиçне хулне.
Тата тепĕр тавăру
Шутласа тупать хĕре:
«Илем ещĕкне тыт çул
Хальллĕхе вара ĕçле».
Ĕçленĕ май хĕр пухать
Çул çине вак-тĕвексем,
Тĕрлĕ майăн шухăшлать
Тупсăмĕ çук ниепле.
Вăт çапла хĕр çул тытать
Илем ещĕкĕ патне,
Çул тăрăх вăл кĕл тăвать
Ватă Турăш амăшне.
Тур амăш сар пикене
Малалли пирки калать.
Мĕнлерех унта çитме
Еплерех хăйне тытма:
«Ещĕке эсĕ ан уç,
Хăрушлăха вăл таять»,
Çав сăмахсемпе карчăк
Куç умĕнчен çухалать.
Хĕр чылай çулпа утать-и
Кун кунлать те, çĕр çĕрлет.
Тĕ хĕвелĕ çутатать-и
Каçхине уйăх çÿрет.
Çитрĕ, акă, шыв хĕрне,
Анлăн сарăлса выртать.
Шыв тĕкĕрĕ тыткăнлать те
Çавах шухăша ярать.
Аслă çырма каçма çук
Пĕр Харон çеç каçарать.
Анчах та тискер йытти
Шăлĕсемпе йăлтăрать.
«Вилесен çырми урлă
Каçать пике кимĕпе,
Ват карчăк канашĕпе
Шăплантарать йыттине.
Кĕçех ещĕке илсе
Çĕр çине вăл таврăнать.
Усă курас-ши тесе,
Ещĕке пике уçать.
Кĕтнĕ илем вырăнне
Ещĕкрен тухать усал,
Ним ăнкартман пикене
Тарăн ыйха путарса.
Усал сывлăш алхасать,
Сиен кÿрет халăха,
Те çилĕ вĕрет урса,
Тÿсейми çук шăрăхпа.
Хÿтĕлĕх ыйтса халăх
Турăшсене тилмĕрет,
Зевс пуринчен те асли
Олимпра канаш сĕнет.
Çÿллĕ ту çинче пуху
Йĕркелет Турăшсемпе,
Афродитăн сăн хĕрхÿ
Айăпĕ пĕр ун çинче.
Телее, Амур çитет,
Вăратать вăл сăнăпа,
Ещĕке часах леçме
Сĕнет вăл Психейăна.
Турăшсен патши патне
Хăй васкавлăн вĕçтерет,
Савнийĕ хутне кĕме
Вăл патшана тилмĕрет.
Зевс Амурăн сăмахне
Тăнласа итлет тимлĕн.
Юрату асамлăхне
Хăй çинче пĕлет чупкăн.
Леда ятлă арăма
Акăш пулса илĕртнĕ.
Тепĕрин вĕчи çине
Çумăр пулса тăкăннă.
Арăмĕ вара хăйĕн
Тĕшмĕртет кил таврашра.
Çавнашкал-ши, тен, шăпи
Пĕтĕм влаç пĕр алăра.
Çавăнпа та-ши тен,
(Халапсенче хурав çук).
Пикене хута кĕрсе
Вилĕмсĕрлĕх парнелет.
Хăйĕнчен вăл чаплă туй
Çамрăксене йĕркелет.
Чĕрере пур юрату
Темĕне те çĕнтерет.
Ациспа Галатея
Ешĕл курăк пур çĕрте
Çитĕнеççĕ çимĕçсем.
Йыхăраççĕ хăй патне
Ывăçпа виноградсем.
Хумханать тинĕс йăвашшăн,
Çуйхашаççĕ кайăксем,
Хĕвелĕ пăхать ачашшăн —
Çăтмах тейĕн ку çĕре.
Кашни кун пĕр вăхăтра
Хĕвел çÿллĕ çĕкленсен,
Килсе тухать тинĕсрен
Ытарма та çук пике.
Хыçĕнчен хумсем сирсе
Татах тухаç пикесем.
Ку тинĕс патши Нерей
Илĕртÿллĕ хĕрĕсем.
Пуринчен те хитререх
Галатея пулнă теç.
Тинĕсри моряксене
Пулăшу кÿнĕ вăл çеç.
Сывлăша хумсем хăрушшăн
Çĕкленеç-и хăмсарса,
Карапсене айлĕн-çийлĕн
Çавăраç-и путарса.
Çак йышши çанталăкра
Галатея пĕр шанчăк:
Хумсене лăплантарма
Çителĕклĕ пĕр авăк.
Халь кăна хаяр хумсем
Çак хĕр çепĕç сассинчен,
Майĕпен пĕчĕкленсе
Çухалаççĕ тинĕсре.
Çÿллĕ тури шăтăкра
Пурăннă сăнсăр циклоп,
Кĕтÿ кĕтнĕ айлăмра
Хевтепе пулнă улăп.
Сăрт çийĕпе çумăрта
Кĕтĕвне вăл çÿретнĕ,
Хысаксене хушăран
Катмакпала тĕпретнĕ.
Пĕр шухăшсăр çак таран
Иртттернĕ вăл ĕмĕрне,
Шăхличепе выляса
Хăш чух юрă сĕрленĕ.
Тен, çавнашкал малалла
Пурнăçĕ пыратчĕ-ши:
Кĕтĕвне ертсе çыра
Килсе тухма пÿрнĕ-ши?
Сăрт çамкинчен инçете
Тинкерет циклоп тимлĕн,
Хумсем тинĕс çийĕпе
Шăмпăлтатаççĕ лăпкăн.
Хăйĕн пысăк кÿсекне —
Карап мачтипе пĕр тан,
Пăрахать çерем çине,
Кăларать шăхлич унтан.
Шăхличĕ вĕрсен, тавралăх
Сисчÿвленсе шăпланать.
Кайăк-кĕшĕк самантрах
Хăй йăвинче пытанать.
Акă, шыв çине сирсе
Ылтăн хĕвел тухнă пек,
Циклопа тĕлĕнтерсе
Килсе тухрĕ сар пике.
Полифем куç чакăртса
(циклопа çапла чĕнеç),
Сывлама та чарăнса
Пăхса ларать ун çине.
Асамлă курăну, тейĕн,
Шикленет çухаласран.
Галатея – пур – шыв çийĕн
Киленет чăмпăлтатса.
* * *
Полифемăн сăнарне
Уçса пама питĕ хĕн,
Илес-милес сăн-питне
Кăтартма сăмах çук-мĕн.
Лăпăс-лапăс çÿçĕсем
Çумăрта çеç шыв кураç,
Ÿссе кайнă сухалсем
Пĕтĕмпех питне сăраç.
Пĕртен-пĕр куç циклопăн
Вырнаçнă çамки çинче,
(Халь куратăр, ав, хăвăр
Шăнăçмасть сăмахсенче).
Çак сехмет сар пикене
Пĕрре курсах куç хывать,
Астаррăн вăл тинкерет
Хăрах куçĕпе шыва.
Кам юраттăр эсреле
Сăн-сăпатсăр усала.
Тирпейленме Полифем
Кăнтăралла çул тытать.
Катмакпа çÿç якатма
Тытăнать вăл çитсенех,
Çăлăнаççĕ пайăркан
Тусăнса пĕтнĕ çÿçсем.
Чÿхенсен çăмăлтарах
Пулатчĕ-ши якатма?
Хĕн пулĕ çав, сахалрах
Ăс пулсассăн пуçăнта.
Çап-çутă çивчĕ çурла
Кăларать вăл кĕтесрен,
Сухалне ывăçласа
Кĕскетме хатĕрленет.
«Тирпейлерĕм сăн-пуçа», —
Кÿленчĕкрен тинкерет.
Чунсăрне анчах шута
Вăл илмен-тĕр, куçкĕрет.
Канăçа циклоп çухатнă
Çемĕçелнĕ чĕрипе.
Çавах та ăна шăпа
Пиллемен-тĕр телейне.
Полифем пĕлмен пикен
Ацис – савнă каччи пур.
Кăмăллаççĕ пĕр-пĕрне —
Яшсен çирĕп юрату.
Кăпăклă хумсем чупаççĕ,
Кăпăклă хумсем сирсе.
Тĕл пулаççĕ савăнса
Галатеяпа Ацис.
Çĕркаçа мĕнле чăтса
Шурăмпуç çывхарнине
Вĕсем кĕтнĕ хумханса
Теприне çитессине.
– Ырă кун сана, савниçĕм! —
Хумсем витĕр сас çитет.
– Ырă кун, çутă телейĕм! —
Хирĕçле хурав вĕçет.
Çĕнĕ кун – çĕн йăл-кулу
Туйăмсем çирĕпленеç.
Савнипеле калаçу
Чĕрене килентерет.
Çыр тăрăх вĕсем çÿреççĕ
Алла-аллăн тытăнса,
Полифем сăнать çиллессĕн
Юратăва ăмсанса.
Кĕтÿне ертсе çыра
Килсе тухать вăл, курать.
Алла-аллăн тытăнса
Ациспа пике утать.
Полифем сăнĕ хăрушшăн
Кайăк та çумĕн вĕçмест.
Тинкерен куçĕ юнавлăн
Тутисем ун шăл йĕреç.
Шăхличĕ хăрушшăн вĕрчĕ
Çĕр чĕтренчĕ кисренсе.
Тинĕсре хумсем çĕклерĕ
Асар-писер çил иртсе.
Çамрăксен чĕри шуйланчĕ —
Ырăпа вĕçленес çук.
Полифем хысак шыранчĕ
Циклопран тармашкăн çук.
Тинĕсе пике ыткăнчĕ
Хÿтлĕ хумсен ытамне,
Пĕр хысак çитсе çĕмрĕлчĕ
Ацис юлчĕ ун айне.
Чул хысак ик ванчăка
Çурăлчĕ те, варринче
Хăмăш курăнчĕ куçа
Çăл куçăн тĕкĕрĕнче.
Шывĕ, ак, тинĕс енне
Тупрĕ çулне шыраса,
Часах хумсем сирпĕнсе
Ыталарĕç çырмана.
Халăхра çакăн йышши
Халап юлнă ас илме,
Ĕмĕрне те ан çухатăр,
Чăн юрату илемне.
Купидон
Карса илнĕ тĕттĕмлĕх
Çăлтăрсем те палăрмасть.
Кун-каçа ырнă халăх
Канлĕ çывăрать.
Ăнсăртран сас пулчĕ
Шаккаççĕ алăка.
Кам-тăр сасă пачĕ
Сирчĕ ыйăха.
Çакăн пек çанталăкра
Кам çÿретĕр терĕм,
Çук, шаккаççĕ хытăрах
Тĕлленчĕ, темерĕн.
«Кам пĕр шикленмесĕр,
Каçхине çÿрет?» —
Çилле пытармасăр
Чĕнтĕм хайхине.
«Ÿт-пÿ шăнчĕ пĕтĕмпех
Сивĕ çил кашлать,
Хăв куратăн, ав, тÿпе
Хуп-хура тавра.
Мĕскертен хăратăн,
Эп пĕчĕк çеç ача,
Çул-йĕртен аташрăм
Ярсамччĕ ăшăнма».
Çакăн евĕр сăмахсем
Çитрĕç, акă, тул енчен.
Çуртана хăвăрт илсе
Çутатрăм хальхинче.
Тулта çумăрĕ чашлать
Çиçĕмĕ çиçет.
Урнă çилĕ ахăрать
Хÿмене силлет.
Лăпланма та шутламасть
Чарăна пĕлмест,
Çÿлти уйăх çути те
Çĕр çине çитмест.
Акă уçрăм алăка,
Ку тата мĕскер?
Тăрать пĕчĕк çеç ача
Пĕр тумтирсĕрскер.
Икĕ шурă çунатне
Асăрхарăм кун çинче,
Ухăпа сăннисене
Хĕстернĕ хул хушшине.
Иртсе лар кăмак умне,
Çав тер вĕт шăннă,
Халь те çавă каçхине
Вут чĕртес шут пулнă.
Ухăпа сăннисене
Ача хучĕ çумнерех.
(Каччăсемпе хĕрсене
Çак улаха сĕтĕрет).
Авă, çитрĕ ăшăнса
Калаçма пуçларĕ.
Ухă тытрĕ выляса
Сăнă ункăларĕ.
Ман çине пăхса хăй
«Пăсăлман-ши?» – тет.
Сăнă вĕçне ман енне
Чеен шĕвĕртет.
«Пĕртте пăсăлман-çке
Ухă çумăрпа»,
Суранларĕ чĕрене
Ылтăн сăнăпа.
Чĕрене вут хыпнăн,
Çурасла сурать.
Купидон хаваслăн
Савăнса кулать.
«Кÿршĕре пике пур,
Сана пит савать», —
Вăрттăн çеç Амур
Сиплев савалать.
Çавхатер илемлĕ
Хĕр çитĕннĕ кÿршĕре,
Сăпсан çинçе пилĕклĕ
Епле чăттăр-ха, чĕре.
Пуринпе те ăшшăн,
Уççăн калаçать.
Тĕнчере çук тейĕн,
Сасси тыткăнлать.
Çав тери те çепĕç
Çăл евĕр юхать.
Чĕре ман чул мар-çке
Çулăмпа çунать.
Курăнмасть кăна,
Çиеле тухмасть.
Савнă пике сăнĕ
Асăмран каймасть.
Каçхине тухсассăн:
«Пĕтĕм чунтан ытарап:
Юратап, – тесе каласшăн,
Темшĕн – вăтанап.
Юратап сана, – тесессĕн
Енчен йышăнмасть?
Пурпĕрех пĕтетĕп
Чун тăнăçланмасть.
Пĕр каçхине вăйăра
Шанса пĕтме çук.
Уçрăм хамăн чĕрене:
«Арăм пул, Лисук!»
Ялти сарă пикене
Эпĕ савнă тахçанах,
Чĕрене уçса чĕнме
Хăюлăх сахалтарах.
Хальхинче те ăшшăн
Пăхрĕ ман çине,
Чĕнчĕ вăл йăвашшăн:
«Мĕн тейĕ, анне».
Мул енчен катăк та
Вăй-халăм ман пур.
Пурнăçри йывăрлăхран
Хĕрÿ чĕре пур.
Юратсассăн чĕререн
Пире ним те çитеймест
Савнă чĕре ăшшине
Вут кăвар та çĕнеймест.
Çулталăк çавăнтанпа
Иртсе кайрĕ ĕç-хĕлпе,
Кайăксем, ав, кăнтăра
Туртăнаççĕ картипе.
Лисукпа эпир телейлĕ
Çĕнĕ çуртра савăнса
Пурăнатпăр халь илемлĕ
Вулакана ыр сунса…
Арçури
Мур ăрувĕнчен тухнă-ши
Е алтас-ши тарăнрах,
Несĕле кам пуçарнă-ши
Калăпланă катăкрах.
Усалпа ăçтан тăван-ши
Тăрă шывăн пăлханçи?
Çанталăк епле тÿснĕ-ши
Мĕнле чăтнă ăрăмçи?
Пĕр шухăшсăр ăсталанă
Килпетсĕр юрăсене,
Куç курнине шăрçаланă
Хывнă сăвă йĕркине.
Шурлăх кăтăшне упранă
Тăвăрланнă канăçпа,
Пĕр шелсĕр пăрахăçланă
Сывпуллашнă пурнăçпа.
Типнĕ йывăçа тĕпленĕ
Упранă хунавсене,
Илемпе чунтан киленнĕ
Кăмăллăннă уйсемпе.
Хуçăлса ÿкнĕ турат-и
Тĕл тусассăн куç умне,
Аякка илсе хуратăп
Йĕркелетĕп çул çине.
Çур вăхăтĕнче хур-кайăк
Ырнă карти вырнаçать,
Кÿлĕре пурне те канлĕ
Уйăх çутă сапалать.
Ыйăха путмасть пĕр çамрăк
Акăш, амăшне тĕпчет:
«Мĕн вăхăт ĕнтĕ вĕçетпĕр
Çав тер анлă-шим тĕнче?
Аннеçĕм, ахах-мерченĕн
Мĕскер-ши йăлтăртатать»,
«Çăлтăрсем вăл, пĕчĕкскерĕм,
Пирĕн çула палăртать».
Анлă кÿлĕ сарăлса
Тĕкĕр евĕр çутатать.
Уйăх хăю ывăтса
Кÿль çийĕн кĕпер хывать.
Сĕтеклĕ симĕс курăкĕ
Выртса канма йыхăрать,
Пуç тайса ылтăн чечекĕ
Çĕнĕ кунпа саламлать.
Шурăмпуç кăшт палăрсан
Карта пуçĕ çĕкленет,
Хур-кайăка вăратса
Малалла вĕçме чĕнет.
Хур картисем тÿпере
Какăлтатса иртеççĕ,
Акă ĕнтĕ тĕнчене
Çу кунĕсем çитеççĕ.
Тĕрлĕ тĕслĕ сасăпа
Янраса тăрать вăрман.
Вĕçет куккук авăтса
Сасă каять ян! Та ян!
Шăпчăксем юрă юрлаççĕ,
Таврана илем кÿрсе,
Хĕвел шевлисем выляççĕ
Кÿль шывĕнче чÿхенсе.
Курăк хушшинче çырла
Тутанса пăхма сĕнет.
Савнăçпа кăкăр тулса
Тÿпенелле вирхĕнет.
Пĕр кунхине çанталăк
Ир çинченех улшăнчĕ.
Хура пĕлĕт туртăнса
Хĕвел тарса пытанчĕ.
Кĕмсĕртетет çÿл тÿпе
Калăн тимĕрçĕ ĕçлет.