Gipnoz we gipnotizm sözleriniň ikisi hem neýrohipnoz (nerw ukusy) adalgasyndan gelip çykýar, bularyň hemmesini 1820-nji ýyllarda Etien Feliks d'Haenin de Kuvilliers döredipdi. Gipnoz adalgasy gadymy grek ὑπνος gipnolaryndan, "uklamak", -ozσις -oz goşulmasy ýa-da sleepπνόω gipnooō, "uklamak" (teoretiki gipnozdan gelip çykýar) we -is goşulmasyndan gelip çykýar. Bu sözler 1841-nji ýylda Şotlandiýaly hirurg Jeýms Braýd (kämahal ýalňyş hasaplanýar) tarapyndan iňlis dilinde giňden ýaýrady. Braýd, tejribesini Franz Mesmer we onuň yzyna eýerijiler tarapyndan döredilen ("mesmerizm" ýa-da "haýwan magnetizmi" diýlip atlandyrylýan) esaslandyrdy, ýöne proseduranyň işleýşi boýunça teoriýasynda tapawutlandy. Gadymy Rusda gipnoz “jady”, gipnozlaşdyrylan adamlara “jadyly” ýa-da “jadyly” diýilýärdi.
Katolik monah Abbot Faria, gipnozy ylmy taýdan öwrenenleriň biri, Franz Mesmeriň işini dowam etdirdi. Gipnozyň “haýwan magnetizmi” bilen araçylyk edendigini öňe süren Mesmerden tapawutlylykda, Faria munuň diňe teklip güýji bilen işleýändigine ynanýardy. Tizara gipnoz häzirki zaman lukmançylyk dünýäsine girip başlady. Lukmançylyk pudagynda gipnozyň ulanylmagy Elliotson we Jeýms Esdaile ýaly hirurglaryň we lukmanlaryň we gipnozyň biologiki we fiziki peýdalaryny açmaga kömek eden Jeýms Braýd ýaly gözlegçileriň kömegi bilen meşhur boldy. Writazgylaryna görä, Braýd gipnoz, Neýripnologiýa (1843) atly ilkinji neşiri çap edilenden gysga wagt soň gündogaryň dürli meditasiýa amallary baradaky habarlary diňläp başlady. Ilki bilen bu gündogar tejribeleriniň käbirini taryhy we fiziologiki nukdaýnazardan Jady, Mesmerizm, Gipnotizm we ş.m. atly makalalaryň birinde ara alyp maslahatlaşdy. Özüniň gipnoz amallary bilen hindi ýoga meditasiýasynyň dürli görnüşleri we beýleki gadymy ruhy amallar, esasanam meýletin jaýlanmak we adamyň göze dürtülip durmagy bilen meňzeşlikler döretdi. Braýdyň bu amallara bolan gyzyklanmasy, gündogar dini däp-dessurlarynyň, ynançlarynyň we amallarynyň giň gerimini beýan edýän gadymy pars teksti bolan "Dinler mekdebi" Dabistan-i Mazahibiň öwrenilmeginden gelip çykýar. Bu hadysalara berlen transsendental ýa-da metafiziki düşündirişi düýbünden ret eden-de bolsa, Braýd gündogar tejribesiniň bu beýany, gipnozyň täsiriniň başga hiç kim bolmazdan ýeke özi öndürilip bilinjekdigi baradaky pikirini goldaýandygyny boýun aldy (öňem subut edipdi) kanagatlandyryş synaglary, 1841-nji ýylyň noýabr aýynda); köp "metafiziki" gündogar tejribesi bilen özüniň "rasional" neýrohipnotizminiň arasyndaky baglanyşygy gördi we mesmeristleriň ähli suwuk teoriýalaryny we magnit amallaryny düýbünden ret etdi.
Pars lukmany Awisenna (980-1037) 1027-nji ýylda "trans" (gipnotiki trans) ýagdaýynyň aýratynlyklaryny dokumentleşdirdi. Şol döwürde gipnoz lukmançylyk bejergisi hökmünde seýrek ulanylýardy; Nemes lukmany Franz Mesmer ony XVIII asyrda gaýtadan girizdi.
Franz Mesmer (1734-1815) universelemde adam bedeniniň saglygyna täsir edýän “haýwan magnetizmi” diýilýän magnit güýjüniň ýa-da “suwuklygyň” bardygyna ynanýardy. Sagaldyş getirmek üçin bu ugura täsir etmek üçin magnitler bilen synag etdi. Takmynan 1774-nji ýylda, "Mesmeric Passes" diýlip atlandyrylýan elleri predmetiň bedeniniň öňünde geçirip, şol bir täsiri döredip bolar diýen netijä geldi.
1784-nji ýylda korol Lui XVI-nyň haýyşy boýunça haýwanlaryň magnitliligi boýunça iki sany şa komissiýasy Mesmeriň nägile şägirdi Çarlz d'Eslonyň (1750-1786) aýdanlaryny derňemek üçin ýörite tabşyryldy. zerur (we Mesmeriň çak edişi ýaly metafora däl) "haýwan magnetizmi", "magnit haýwan" we şuňa meňzeş fiziki "magnit suwuklygy", "magnit suwuklygy". Gözlegçileriň arasynda alym Antuan Lavoisier, elektrik we ýerüsti magnetizm boýunça hünärmen Benýamin Franklin we agyryny bejermek boýunça hünärmen Jozef-Ignace Guillotin bar.
Komissiýanyň agzalary d'Eslonyň tejribesini derňedi; Mesmeriň "bejergisiniň" hakykatdanam "bejergidigini" öňünden duýman kabul etseler-de, Mesmeriň bu "bejerişleriň" başlangyjydygyny ýa-da ýokdugyny anyklamadylar. Aýratynam, d'Eslon proseduralaryny öwrenmekde tejribe protokollary “Lavoisier” tarapyndan işlenip düzülen, “şam” we “hakyky” proseduralary we iň esasysy ilkinji ulanylyşyny öz içine alýan, tötänleýin gözegçilik edilýän synaglaryň giň toparyny geçirdi. gözlegçiler we olaryň mowzuklary hökmünde "göz örtükleri".
Geçirilen gözlegleriň netijesinde iki komissiýa d'Eslonyň ýa-da "haýwan magnetizmi" ýa-da "magnit suwuklygy" diýilýän fiziki fiziki barlygy baradaky tassyklamasyny tassyklaýan subutnamanyň ýokdugyny aýtdy. Bu işde syn eden ähli täsirleriniň gönüden-göni fiziologiki (metafiziki däl) herekete bagly bolup biljekdigini, ýagny synagdan geçirilen ähli hadysalaryň gönüden-göni “aragatnaşyk”, “hyýal” we / ýa-da “imitasiýa” bilen baglanyşykly bolup biljekdigini kesgitlediler. . " Mesmer ahyrsoňy Pari Parisden çykyp, mesmerizm bilen meşgullanmak üçin Wena gaýdyp geldi. Fransuz komitetiniň netijelerinden soň, "Şotlandiýanyň umumy düşünjeli mekdebiniň" täsirli akademik filosofy Dugald Stýuart, adamzadyň filosofiýasy elementlerinde (1818) lukmanlary adatdan daşary tebigatyň ornuny tutup mesmerizm elementlerini halas etmäge çagyrdy. "umumy düşünje", fiziologiýa we psihologiýa kanunlaryna esaslanýan täze düşündiriş bilen "haýwan magnetizmi" teoriýasy. Braýd döwründe Şotlandiýanyň umumy düşünje mekdebi akademiki psihologiýanyň agdyklyk edýän teoriýalaryny girizdi we Braýd ähli ýazgylarynda bu däp boýunça beýleki filosoflara ýüzlenýär. Braid şonuň üçin mesmerizm teoriýasyna we praktikasyna täzeden garady we gipnoz usulyny has rasional, umumy düşünje alternatiwasy hökmünde ösdürdi.
Braýd "rasional mesmerizm" ady bilen gysgaça oýnasa-da, ahyrynda adatdan daşary güýçleri ulanýan amallary inkär etmek we adaty adamlaryň roluny görkezmek üçin karýerasynyň dowamynda resmi däl synaglary geçirip, çemeleşmesiniň üýtgeşik taraplaryny bellemek kararyna geldi. Fiziologiki we psihologiki prosesler , syn edilen effektleri öndürmekde teklip we ünsi jemlemek ýaly.