Sub plutocratia (ex graeco "potentia divitum"), religio late adhibetur. Quare? Quia utile est pauperibus "stulte" – eos in mundum illusionum ducere. Sub capitalismo, socialis oppressio missarum laborantium, dubitatio de futuro, subita ruina aliquorum et aliorum locupletatio fidem generant et conservant in viribus supernaturalibus, quae homines velut dominantur.
Per hominum historiam, religio adhibita est ad confirmandum positionem opprimendi classes et subiugandi quaestus. Et deus adversarium (not equal), et qui nos ad credendum non est Verum. Hoc modo atheismus, ut elitist, aristocraticus in Anglia et Gallia saeculorum XVII-XVIII se manifestavit, solum ad electos sociales idoneos. "Si deus non esset, inventus est" ("…Si Dieu n'existait pas, il faudrait l'inventer") – Voltaire declaravit, qui credidit religionem pro missis "freno" necessariam esse debere.
Talmudus declarat: "regnum terrae respondet regno caelorum" (berakhot, 58a). Attamen rectius esset hanc formulam retexere et dicere: "Regnum caelorum respondet regno terrae", id est Notiones Talmud (necnon aliorum librorum "sacrorum") de Deo et angelis, caelo et inferno, praemia et poenae sunt phantasticae imagines verae vitae terrestris hominum. Nihilominus libri ipsi "sacri", cum diu ab hominibus scripti sint, atheos praescripta continent: "fata filiorum hominum et fata animalium eadem fata sunt: sicut moriuntur, ita faciunt, et quisque habet unum spiritum, et homo non habet. commoda pecorum." (Ecclesiastes 3:19).
Quaelibet religio diligenter a suis "doctrina" postulatis oeconomicis, politicis et socialibus missarum removet, solum quoddam divinum ephemerale testam relinquens. Cultus "superiorum potentiarum" paulatim ad Notionem (imaginem) Dei ducit – summum cultu dignum. In maturis religionum formis, idea Dei omnia vincit daemonia, ab ea se liberat. Per analogiam cum patre-filio necessitudinis et aliis, deus cogitatur ut dominus et simul intercessor, salvator hominis. Deus etiam cogitatur de custos consuetudinis, traditionis, moralitatis, culturalis necessitudines connexiones hominum, ac bonorum spiritualium in societate colendorum. Desiderium egoisticum propitiandi deos, eos ad auxilium vocare, coniungitur cum veneratione sua gratuita, desiderium altam formam sequi. Confortatio huius temporis coniungitur cum evolutione intra ambitum conscientiae religiosae – in summis eius gradibus – idearum ethicarum, speciminum, normarum. Religionis et ethicae deitatis habitus saepe fidem dat splendidam, laetam indolem, ad altas universales valores formandas conferens.
Religio implicata est educatio spiritualis et phaenomenon socio-historicum quod in indubitatas, rectas notas non convenit. Una ex missionibus historicis religionis, quae inauditum momentum in mundo huius temporis consequitur, fuit et est formatio conscientiae unitatis generis humani, momentum normarum universalium moralium, valores permanentes. Sed in rerum religiosarum prospectu, omnino diversi modi ac notiones etiam exprimi possunt: fanatismus, inimicitia erga homines alterius fidei, quae multa sunt exempla in praeterito et in praesenti. Experientia dierum nostrorum exempla dat inimicitiae irreconciliabilis inter diversos hominum eiusdem fidei coetus. Sed hoc non dat causam indubitanter aestimare munus socio-politicum religiosarum opinionum in genere.